Bir kaşıkta tsunami
Halk arasında “bir kaşık suda fırtına koparmak” diye bir söylem vardır.
Yani ortada ciddiye alınacak bir durum yokken, abartılı tepki göstermek anlamına gelir.
Ancak...
2020 dünyasında
1 kaşık içinde, hatta
1 çay kaşığı içinde
fırtınalar kopuyor.
Fırtına ne ki, tsunami kopuyor.
Dünyada 53 milyon kişiye bulaşan Kovid-19 virüslerinin toplamı
1 çay kaşığını dolduracak kadarmış.
Bu hızla giderse olsun olsun tatlı kaşığını doldurur.
1 kaşık virüsün dünyayı esir alması inanılır gibi değil.
Şimdi yer küremizin umudu Kovid-19’a karşı geliştirilmekte olan aşılar.
BBC News’da bu umudun analizi yayınlandı.
Başlığı şöyle:
“Kovid-19: Birden çok koronovirüs
aşısı geliştirilecek mi?”
HOLLYWOOD FİLMİ GİBİ
İnsanlığı yok edecek Ebola virüsü geometrik diziyle katlanarak yayılmaktadır.
Bu dehşeti durdurmak üzere bilim insanları laboratuvarlarda zamanla yarışarak çalışmaktadır.
Heyecanla ve gerilimi iliklerimize kadar hissederek izlediğimiz bu filmleri hatırlayın.
Ama...
Gerçek hayatta böylesine bir kıyameti yaşayabileceğimiz aklımızdan bile geçmemişti.
İşte şimdi bilim insanları zamanla yarışarak Kovid-19 virüs tsunamisine karşı aşı üretme çabasında.
BBC News’un “haber analizinden” satırlar yansıtayım...
Kovid-19: Birden çok koronavirüs
aşısı geliştirilecek mi?
Son iki haftada hem Pfizer ve BioNtech hem de Moderna son derece başarılı Kovid-19 test denemeleri duyurdu.
Diğer aşılar da geliştiriliyor ve Belçika şirketi Jannsen’in yaptığı bir büyük deneme de İngiltere’de devam ediyor.
NEDEN AŞI?
Yaşamımızın normale dönmesini istiyorsanız, bir aşıya ihtiyacımız var.
Hayatımıza konulan kısıtlamalar sadece daha çok sayıda insanın ölmesini engelleyebilmekte.
Ama biz normale dönmek istiyoruz.
Bu durumda vücutlarımıza enfeksiyonal güvenli bir şekilde savaşmayı ancak bir aşı öğretebilir.
Ya virüse yakalanmamızı önler ya da daha az ölümcül kılar.
Etkin tedavilerle paralel olarak bir aşıya sahip olmak, “çıkış stratejisidir.”
HANGİ AŞILAR ŞANSLI?
Pfizer/BioNtech aşı denemelinin son aşamalarıyla ilgili bilgi veren ilk ilaç şirketi oldu.
Veriler, aşının yüzde 90’dan fazla oranda insanların Kovid-19’a yakalanmasını önlediğini gösteriyor.
43 bin kişiye aşı yapıldı ve hiçbir güvenlik kaygısı bildirilmedi. (Bu aşıyı bulan bilim insanları Prof. Uğur Şahin ve eşi Prof. Özlem Türeci, “aşıya rağmen virüsler bedene sızabilmişse bile aşının ikinci aşamasıyla virüsü yok ettiğini” söylediler. G.C)
Moderna’nın aşı denemesine ise ABD’de 30 bin kişi katıldı.
Şirket, “aşının yüzde 94.5 oranında koronavirüse karşı koruma sağladığını” açıkladı.
İngiliz ilaç şirketi AstraZeneca ve Oxford Üniversitesi tarafından geliştirilen aşının deneme sonuçları ise önümüzdeki birkaç hafta içinde açıklanacak.
Bu sırada, Rus aşısı Sputnik V’ten de umut verici bilgiler geliyor.
Üçüncü aşamadan ilk sonuçlara göre, Pfizer aşısına benzer oranda, yüzde 92’lik bir etkinlik elde edildi.
BAŞKA AŞILAR DA
Önümüzdeki hafta ve aylarda, ileri aşamalardaki denemeleri sürdüren ekiplerden de sonuçlar gelmesi bekleniyor.
...................
Jannsen denemesinde İngiltere genelinde 6 bin kişiden yararlanıldı. Diğer ülkelerdeki denemelerle bu sayının toplam 30 bine çıkması bekleniyor.
Şirket daha önce deneklere bir doz aşı yapılan geniş kapsamlı bir deney yaptı.
Bu son denemede ise “iki dozun daha güçlü ve uzun süreli bağışıklık sağlayıp sağlamadığı” görülecek.
....................
Çin’deki Vuhan Biyolojik Ürünler Enstitüsü ve Sinopharm ile Rusya’daki Gamaleya Araştırma Enstitüsü’nün aralarında bulunduğu bazı diğer aşı çalışmaları da son deneme aşamasında.
AŞILARIN FARKLARI
Aşının amacı, bağışıklık sistemini zararsız bir şekilde virüse maruz bırakmaktır.
Böylece bağışıklık sistemi işgalciyi tanıyor ve nasıl savaşacağını öğreniyor.
Bunu yapmanın birçok yolu var.
Pfizer/BioNtech ve Moderna, “RNA aşısı” diye bilinen bir aşı geliştirdi.
Burada deneysel bir yöntem kullanılıyor.
Virüsün genetik kodunun bir parçası, bağışıklık sistemini eğitmek için vücuda enjekte ediliyor.
“Jannsen aşısı”nda ise, bunun yerine genetiğiyle oynanarak zararsız ve moleküler düzeyde daha çok “koronavirüse benzer hale getirilen grip virüsü” kullanılıyor.
Bunun da, virüsü tanıması ve savaşması için bağışıklık sistemini eğitmesi bekleniyor.
Benzer şekilde, Oxford ve Rus aşılarında da “şempanzeleri enfekte eden zararsız bir virüs kullanılıyor.”
Koronavirüse benzemesi ve vücudun tepki göstermesi için genetiğiyle oynanıyor.
İki Çin yapımı aşıda ise zararsız hale getirilmiş koronavirüs kullanıyor.
......................
Hangi yöntemin en iyi sonuçları getireceğini anlamak hayati önemde olacak.
İnsanlara kasten virüsün verildiği deneyler bu soruların yanıt bulmasına yardımcı olabilir.
NE ZAMAN BİR AŞI OLACAK?
Pfizer yıl sonuna dek dünya geneline “50 milyon doz sağlayabileceğini” söylüyor.
2021 sonuna kadarsa
1.3 milyar doz üretilebileceği bildirdi.
Astra Zeneca/Oxford ise aşı başarılı olursa, sadece İngiltere’de 100 milyon doz, dünya genelindeyse
2 milyar doz üretebileceğini açıkladı.
AŞIDA ÖNCELİK
Bu sorunun cevabı, aşılar piyasaya çıktığında Kovid’in nerede yayıldığına ve hangi gruplar arasında en etkili olduğuna bağlı.
Bununla beraber, huzurevlerinde yaşayan yaşlılar ve buralarda çalışanlar, İngiltere’de öncelik sıralamasının en başında.
Onları sağlık çalışanları ve 80 yaş üzerindekiler izliyor.
Yani “yaş, Kovid’de açık ara en büyük risk faktörü.”
HERKESİ KORUR MU?
İnsanlar, aşılara farklı tepkiler veriyorlar.
Geçmişe bakıldığında, tıpkı yıllık grip aşısında olduğu gibi, “eskimiş bağışıklık sistemi” yüzünden aşıların yaşlılarda daha az başarılı olduğu görülüyor.
Ancak...
65 yaş üstünün ensesi kararmasın.
Çünkü... “Çoklu doz” ya da “adjuvan” diye bilinen ve “bağışıklık sistemini yükselten kimyasallarla” bu sorunun aşılabileceği de bir gerçek.
..................
Bir kaşıkta kopan fırtınaların, tsunamilerin analizi işte böyle.
