Herkes en iyisinin, faydalısının peşinde. Kış aylarında şifa niyetine daha çok tüketiliyor. Sahtesi gerçeğinden çok daha fazla. Peki, gerçek balı nasıl ayırt edeceğiz?
Bizim evden bal eksik olmaz. Her an elimizin altında en az beş altı çeşidi bulunur. Peynir tahtasındaki türlü türlü peynire en çok hangi bal çeşidinin yakıştığını bulmak ayrı zevktir her defasında. Mesela yoğun ve karakteristik aroması ile damağın içini kaplayan Divle Obruk peyniriyle onunla yarışacak bir kestane balından ziyade, verdiği yumuşak hissiyatla lezzetini daha çok açığa çıkaracak bir çiçek balı uyumunu yakalamak kadar keyiflisi yok.
Her ne kadar başka şeylerle uyum konusunda sıkıntılı olsa da tek başına bile şifa kaynağı olan kestane balı açık ara favorimdir. Özellikle de Artvin’in Borçka ilçesine bağlı Macahel Bölgesi’nden gelenler. Kestane balımız kış aylarında sürekli tezgahın üzerindedir, hele de boğaz ağrısı var ise ilaç niyetine gelip gidip kaşıklarız.
İyi bala ulaşmak için çoğumuzun farklı yöntemleri var; köydeki Mehmet amca, köyünden bal getiren Hasan bey, doğal ürün pazarları veya süpermarketler. Bal, en çok sahtesi olan gıdalardan biri. Sahtesini üretmenin türlü yolu var ve üstelik de damakta bunu ayırt etmek neredeyse imkansız. Sahtesini boş verin, iyi niyetli bir üreticinin balı bile ihmal veya yetersiz bilinç ve bilgi sebebiyle yüksek oranda antibiyotik veya pestisit kalıntıları içerebiliyor.
Fabrika ortamına girip paketlenmiş ürünler doğallık açısından her zaman ilk tercihimiz olmayabilir. Ama konu “bal” olunca bunun tam tersi mevzu bahis. Geçtiğimiz yıl Balparmak markasının kurucusu Özen Altıparmak ile birlikte analiz laboratuvarlarını gezdiğimde bunu daha iyi anlamıştım.
Dünya çapındaki analiz labaratuarı
Dünyada sadece bal ve diğer arı ürünlerini analiz eden en büyük merkez olma unvanına sahip Balparmak Ar-Ge Merkezi’nde kovandan sofraya kadar olan tüm süreçte balın sürdürülebilir ve izlenebilir kalitesiyle özellikleri analiz ediliyor. “En sağlıklı balı tüketiciyle buluşturmak için çalışıyoruz. Balın tadına, kokusuna, rengine veya kıvamına bakarak doğal olduğunu anlamak mümkün değildir. Balın kalitesi sadece laboratuvarda yapılan analizlerle tespit edilebilir. Petek balın daha doğal ve sağlıklı olduğu yönündeki algılar aslında yanlıştır. Arıcılıkta çoğunlukla arıların işgücünü azaltmak adına balmumlarının eritilip şekillendirilmesi sonucu hazırlanan fabrika üretimi petekler kullanılır. Arıcıların hastalıklara karşı kullandıkları ilaç kalıntıları ve pestisitler petekler üzerinde kalıntı olarak kalır ve tüketici farkında olmadan bunu tüketir” diyen Özen Bey, üreticileri bilinçlendirme üstüne de çalışmalar yürütüyor.
Bal hakkında
- Sahte bal birkaç şekilde üretilir: Arıların şeker şurubuyla beslenmeleri sonucunda elde edilenlere şekerli ballar; şeker şuruplarına aroma ve boya ilave edilerek üretilen ballara yapay ballar denir. Ayrıca doğal ballara glikoz, fruktoz, sakaroz gibi çeşitli şeker şurupları katılarak yapılan hile yöntemleri de vardır.
- Bal bozulmayan tek gıda maddesidir. Antibakteriyal olduğu için içerisinde bakteri üremez.
- Çiçek ballarında arılar direkt çiçeklerin polenlerinden nektarları toplarlar. Çam balında ise çam ağaçlarında yaşayan Basra böceği, ağacın özsuyunu emer ve sindiremediği şekerleri tekrar ağacın kovuğunun üzerine bırakır. Arılar bu şeker kalıntılarını toplayarak bal yaparlar. Çam ballarının demir ve mineral içeriği çiçek ballarına göre daha fazladır. Çiçek ballarının da polen içeriği daha fazladır. Kestane balı gibi çok koyu renkli balların ise antibakteriyel ve antioksidan özellikleri yüksektir.
- Balın kristalleşmesi tabii bir olaydır ve balın glikoz oranı bakımından doymuş hale gelmesiyle, glikoz moleküllerinin kristal duruma geçmesi olarak tanımlanır. Glikoz oranı fruktoz oranından yüksek ballar daha çabuk kristalleşir. Soğukta muhafaza edilen ballar kristalleşebilir.