Yüzde 50+1 tartışması (1)

Hikmet Sami Türk

1. Giriş

Halk yönetimi demek olan Cumhuriyet rejimlerinin başta gelen özelliği, devlet başkanının belirli aralarla, belirli görev süreleri için Cumhurbaşkanı olarak seçilmesidir. Seçimler, ayrıntılara girmeyen genel bir ifade ile ya parlâmentolar tarafından, ya da doğrudan doğruya halkın oylarıyla yapılır.

Türkiye’de 29 Ekim 1923 günü Cumhuriyetin ilânı ile Gazi Mustafa Kemal Paşa’nın ilk Cumhurbaşkanı seçilmesinden başlayarak  1982 Anayasası’nın 7 Kasım 1982 günü yapılan halkoylamasıyla kabulü ile geçici 1. madde uyarınca o tarihteki Millî Güvenlik Konseyi Başkanı ve Devlet Başkanı Kenan Evren’in [7.] Cumhurbaşkanı sıfatını kazanması dışında ilk 11 Cumhurbaşkanı Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) tarafından seçilmiştir. Fakat daha önceki 10 Cumhurbaşkanı ile ilgili seçimlerde hiç tartışma konusu olmayan  TBMM’nin toplantı yeter sayısı, 11. Cumhurbaşkanı seçimi öncesinde ortaya atılan bir iddia ile sorun hâline getirildi. 1982 Anayasası döneminde TBMM tarafından gerçekleştirilen 3  Cumhurbaşkanı (Turgut Özal, Süleyman Demirel ve Ahmet Necdet Sezer) seçiminde toplantı yeter sayısı olarak söz konusu edilmeyen “TBMM üye tamsayısının üçte iki çoğunluğu” (550 üzerinden 367), iki parti ağırlıklı parlâmento aritmetiği içinde 27 Nisan 2007 günü yapılan 96. birleşime ana muhalefet partisi CHP milletvekillerinin toplantı yeter sayısı  konusunda itiraz etmek üzere Grup Başkan Vekili İzmir Milletvekili K. Kemal Anadol dışında katılmaması nedeniyle sağlanamadı. Amaç, toplantı yeter sayısı konusunda ortaya atılan iddiaya dayanarak eşi başörtülü bir adayın Çankaya’ya çıkmasının lâiklik ilkesine aykırı düşeceği görüşüyle AKP adayı Abdullah Gül’ün Cumhurbaşkanı seçilmesini önlemekti.

11. Cumhurbaşkanı seçimine ilişkin ilk oylamanın, TBMM İçtüzüğü’nün 121. maddesinin birinci fıkrasındaki “Anayasanın 102 nci maddesi hükümlerine göre” ibaresini eylemli olarak değiştiren karar olarak iptali ve iptal kararı yürürlüğe girinceye bu uygulama ile oluşan eylemli İçtüzük hükmünün yürürlüğünün durdurulması istemiyle CHP milletvekilleri tarafından açılan iptal davasında Anayasa Mahkemesi, 1 Mayıs 2007 günü istem doğrultusunda E. 2007/45, K. 2007/54 sayılı olarak oyçokluğuyla iptale, E. 2007/45, K. 2007/21 (Yürürlüğü Durdurma) sayılı olarak oybirliğiyle yürürlüğün durdurulmasına karar verdi. Anayasa Mahkemesi’nin Cumhurbaşkanı seçiminde ilk iki oylama  için öngörülen TBMM üye tamsayısının üçte iki çoğunluğu (367) toplantı yeter sayısı olarak kabul eden bu kararları yanlıştı.

Çünkü Anayasa’nın 96. maddesinde toplantı yeter sayısı olarak yazılı “üye tamsayısının en az üçte biri” (550 üzerinden 184), birleşimin açılması için yeterli idi. Cumhurbaşkanı seçimi için ayrı bir toplantı yeter sayısına yer vermeyen Anayasa’nın o tarihte yürürlükte olan 102. maddesinde ise karar yeter sayısı olarak Cumhurbaşkanının ilk iki oylamada TBMM üye tamsayısının üçte iki çoğunluğu sağlanamazsa üçüncü oylamada salt çoğunluğu, bu da sağlanamadığı takdirde en çok oy alan iki aday arasında yapılacak dördüncü oylamada salt çoğunluğu ile seçilmesi; Cumhurbaşkanı seçilemediği takdirde TBMM seçimlerinin yenilenmesi öngörülüyordu.  

Anayasa Mahkemesi’nin Yürürlüğü Durdurma Kararının Resmî Gazete’de yayımlandığı 3 Mayıs 2007 günü TBMM Genel Kurulu seçimlerin yenilenmesine ve seçimin 22 Temmuz 2007 Pazar günü yapılmasına karar verdi. İptal edilen 1. oylamanın  Anayasa Mahkemesi Kararı doğrultusunda tekrarı için 6 Mayıs 2007 günü yapılan 101.  birleşime  katılan  milletvekili sayıları da,  367’nin altında, elektronik cihazla yapılan yoklamaya göre 356 ve 358’de kaldı. Bu rakamlar, Anayasa Mahkemesi Kararına göre Cumhurbaşkanı seçiminde toplantı yeter sayısı olarak yeterli olmayan milletvekili  sayıları idi.

22 Temmuz 2007 milletvekili genel seçimleriyle gelen parlâmento aritmetiği içinde MHP milletvekilleri ve CHP dışındaki milletvekillerinin katılmalarıyla toplantı yeter sayısı olarak “TBMM üye tamsayısının üçte iki çoğunluğu” (367) sorunu ortadan kalktı. Eski Başbakan, Başbakan Yardımcısı ve Dışişleri Bakanı, AKP Kayseri Milletvekili Abdullah Gül, 28 Ağustos 2007 günü 448 milletvekilinin katılımıyla yapılan 3. oylamada 339 oyla 11. Cumhurbaşkanı seçildi. Böylece Gül, son kez Meclis tarafından 7 yıl için seçilen Cumhurbaşkanı oldu.

- DEVAMI YARIN