Vale hizmetinde yeni bir dönem

Bülent Akarcalı - bulent@bulentakarcali.com

Yayınlandığında fark etmedik; İçişleri ile Çevre ve Şehircilik Bakanlıkları 25 Aralık 2020’de bizlere yeni yıl armağanı verir gibi Temmuz 2021’den itibaren yürürlüğe giren bir Vale Yönetmeliği yayınlamış. İncelendiğinde titiz ve kapsamlı hazırlanmış olduğu anlaşılan bu Yönetmelik:                                                                                     

* Vale hizmeti veren kişi ve şirketlerin görev, yetki ve sorumlulukları ile denetimlerine ilişkin usul ve esasları düzenleyip

* Bu hizmeti verecek ve alacak işletmeler ile bu işletmelerde çalışacak görevlileri kapsıyor.

Kaostan düzene

Son yıllarda çığırından çıkan ve hizmetin verildiği restoran, bar, kafe, gece kulübü  gibi işletmelerin  civarındaki tüm sokak ve kaldırımları sorgusuz sualsiz işgal eden, kendi evimizin önüne dahi park edemez olduğumuz, keyfi ve fahiş ücretler talep eden, en ufak itirazı kabadayı tavırlarla cevaplayan, teslim ettiğiniz arabaya verilen hasara muhatap bulamadığınız, sokak ortasında inme, binme ve manevralarla trafiği ciddi biçimde aksatan, özellikle Boğaz’ın Avrupa kıyısında oturanlardan, karşılaştıkları zorbalıklardan dolayı başka yerlere taşınanların olduğu kaos dönemine son veriliyor. Çoğu ruhsatsız ve kaçak çalışan, vergi kaçıran, sigortasız insan çalıştıranların sonu geldi. Uygulama her ne kadar temmuz ayından itibaren başlasa da, oturması biraz zaman alabilecek. Zira yönetmelik vale hizmetinin verildiği işletmelere ve hizmeti verenlere, vatandaş lehine çok ciddi yükümlülükler getiriyor.

Çalışanlara güvence

Vale hizmeti, binlerce çalışanın, bazı istisnalar hariç, iş  maaş güvencesi, sosyal hakları, mesai süresi belli olmayan bir sektördü. Öte yandan bu sektörde valecilik, hizmeti veren işletmeden yüksek ücretlerle elden ele ödemeyle satın alınır ve sonra da çalışanın ve de araç sahibin sırtından para kazanılırdı.                                                                                  

Pandemi öncesi Boğaz’daki ünlü gece kulüplerinin vale hizmeti yıllık milyon TL’yi geçerdi!

Başka bir deyişle vale hizmeti sağlayan işletme (restoran-kafe-kulüp vs.) bu hizmeti verecek olan vale işletmesinden yüklü miktarda para alır sonra da ödenen bu harcamayı çıkarmak için çalışanlar sömürülür, hizmet karşılığı fahiş ücretler tahsil edilirdi. Bundan böyle bu durumun düzeleceğini ümit edebiliriz.

Yeni düzenlemede aşağıda ki hususlar göze çarpıyor:

Alındı belgesi: Araç sahibi aracını teslim ederken üzerinde; işletme ve sürücü adı, araç plakası, düzenleme tarih, saat ve vale adı soyadı ile telefon numarası ve araç kilometresinin yazılı olduğu bir teslim makbuzu alacak. Böylece aracınızla biraz dolaşmak isteyen valenin önü kesilmiş oluyor!

Oto Park: İşyerleri artık ulu orta, istedikleri yeri oto park olarak kullanamayacak. Vale hizmeti için kendilerine ait veya kiralayacakları bir alana sahip olmak ve bu alanı kayıt eden güvenlik kamerası bulundurmak zorundalar. Sokaklar-kaldırımlara vale oto parkı olamayacak.

Hatta ve hatta, Belediyeler, halka açık ve ücretsiz otopark alanları içerisinde vale hizmeti için özel alan ayıramayacak.

Vale hizmet bedeli: Keyfi ücret talebi bitiyor. Ücret Esnaf ve Sanatkârlarca Üretilen Mal ve Hizmetlerin Fiyat Tarifeleri Hakkında Yönetmeliğe göre tespit edilecek ve işletmenin görünür bir yerinde belirtilecek. Yani araç sahibi peşinen ne ücret vereceğini bilecek.

Yetkili İdare: Ruhsat Belediyelerden alınacağı için, vale hizmeti için belirlenmiş oto park alanının mevkiine göre Büyükşehir veya İlçe belediyeleri şikayetler konusunda da yetkili oluyorlar.

Kaza/Hasar/Çalınma Sigortası: Vale hizmeti veren işletme ve işyerleri söz konusu hizmetlere ilişkin olarak hizmet süresi içinde ortaya çıkan araç hasarlarını, trafik cezalarını ve araç çekme bedellerini tazmin etmek zorundadır. Ciddi ihtilaflara yol açan, valelerin “biz hasarlı teslim almıştık” gibi mazeretleri geçerli olmayacak. 

Vale görevlisi: Temiz bir sicile sahip olacak, yakasında fotoğraflı Vale Tanıtım Kartı takacak ve özel vale kıyafeti giyecek.

Aracımızı teslim ettiğimiz kişinin yetkili bir vale olduğunu bilebileceğiz ve araç teslim makbuzunu da ondan alacağız. Makbuza yazılanların doğruluğunu da kontrol etmek bizim vazifemiz olacak!

Her şeyi de devletten bekler olmayalım. Hayatımızın bir parçası olan aracımızın emin ellere teslim edilmesini, makul ücret talep edilmesini, özetle çıkan bu yönetmeliğin uygulanmasını araç sahiplerinin de takip etmesi gerekiyor.

Motorlu kuryeler

Benzer bir yönetmeliğin, sayıları on binleri geçen. İş ve can güvenliği asgari düzeyde olan ya da olmayan, işveren tarafından en çok istismar edilen ve can kaybının en yüksek olduğu bir iş kolu haline gelmiş motorlu kuryeler için çıkarılması gerekmektedir.                                             

Salgın süresince, dışarıya çıkamadığımız o uzun günlerde her ihtiyacımızın karşılanmasında en ağır yükü çekmiş neredeyse tümü genç çocuklarımız olan Motorlu Kuryelerin çalışma koşullarını, sosyal haklarını ve can güvenliklerini düzenleyen, ürünlerini taşıdıkları işletmeler nezdinde kuryelerin lehinde düzenleme ve yükümlülük getirecek bir yönetmeliği hazırlayıp yayınlamanın zor olmadığına inanıyorum.