“Koalisyon” üzerine verimli düşünceler...

Prof. Dr. Betül ÇOTUKSÖKEN

1950 yılında, İstanbul’da doğdu. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümünü bitirdi. Felsefe Doktorasını 1984’te tamamladı. Aynı Üniversitede 2000 yılına kadar çalıştı. 2000 yılından beri Maltepe Üniversitesinde görev yapmaktadır. 2004 yılında Maltepe Üniversitesinde Felsefe Bölümünü kurdu. Halen Fen-Edebiyat Fakültesi Dekanı ve Rektör Yardımcısı, Felsefe Bölümü Öğretim Üyesi, Maltepe Üniversitesi İnsan Hakları Araştırma ve Uygulama Merkezi Yönetim Kurulu Üyesi ve Maltepe İlçesi İnsan Hakları Kurulu Üyesi; Türkiye Felsefe Kurumu ve Uluslararası Felsefe Kuruluşları Federasyonu Yönetim Kurulu Üyesi; Darüşşafaka Yüksek Danışma Kurulu Üyesi ve Darüşşafaka Cemiyeti Eğitim Komisyonu Üyesidir.

Son günlerde gündemimizde sıkça yer alan “koalisyon” sözcüğünün ya da kavramının anlamı üzerinde düşünmek, insan olarak aramızdaki ilişkileri değerlendirmek bakımından ufuk açıcı görünüyor. Kavramlarımız; kendimizi, başkalarını, dünyayı, her türlü varolanı anlamanın çerçeveleri olduğuna göre, kavramlar gerçekten her birimiz için büyük önem taşıyor. Öyle kavramlarımız var ki bunlar, doğrudan doğruya dışdünyadaki belli bir varolana, nesneye dayanmıyor; bu kavramların karşısında herhangi bir nesne ya da ‘nesne durumu’ yok.. İşte koalisyon da böyle bir kavram. Koalisyon bir tür insan eylemini, insan ilişkilerinin niteliğini gösteriyor. Bu noktada koalisyon sözcüğüne/terimine ilişkin olarak yapacağımız etimolojik çalışma, biz insanlar veya kurumlar arasındaki ilişkileri aydınlatmamızda bize yol gösterebilir.
Koalisyon sözcüğü Latinceden türemiş bir sözcük. Kaynaklara indiğimizde sözcüğün, ilkin İngilizcede sonra da Fransızcada 16 ila 17. yüzyılda kullanıldığını görüyoruz ve bize de söyleniş biçimi de dikkate alındığında Fransızcadan geçmiş bir sözcük olduğunu anlıyoruz. Sözcüğün kökeninde yer alan “coalescere” birleşmek, kaynaşmak, ittifak yapmak, uyuşmak, kök salmak, iyi gelişmek, yetişmek anlamlarına geliyor. “Co” bilindiği gibi, Latincede “birlikte” anlamında “alescere” ise yine Latincede “birlikte büyümek” anlamını taşıyor. Koalisyon sözcüğüyle oldukça yakın bir yapılanışı olan “coalere” sözcüğü de “birlikte, beraberce beslemek” anlamına geliyor. (Dr. Sina Kabaağaç-Erdal Alova, Latince-Türkçe Sözlük, İstanbul: Sosyal Yayınlar, 1995, s. 93; Henri Goelzer. Le Latin en Poche. Dictionnaire Latin-Français, Paris: Éditions Garnier Frères, 1928, p. 136).
Koalisyon sözcüğü Türkçe sözlükte ise şöyle açıklanıyor: “Çeşitli güçlerin bir araya gelmesiyle oluşturulan birlik, ortakyönetim”. Sözcük daha çok siyaset bağlamında kullanılıyor: “Koalisyon hükümeti birçok siyasal parti ya da grubun ortaklaşa kurduğu hükümet ve yönetim biçimi, ortakyönetim hükümeti.” (Türkçe Sözlük, Ankara: Dil Derneği Yayınları, 2005, s. 1171) Koalisyon sözcüğü 18. yüzyıldan beri çoğunlukla siyaset bağlamında kullanılıyor.
İnsanın ancak başkalarıyla birlikte yaşayan bir varlık olduğu dikkate alınacak olunursa, sözcüğün insanların arasındaki karşılaşmaların doğasını anlamak ve anlatmak bakımından işlevsel olduğunu ileri sürebiliriz. Bugünlerde çokça dile getirdiğimiz, nasıl kurulacağı ve hangi siyasal partilerin ortaklığında kurulacağı konusunda kafa yorduğumuz koalisyon sözcüğü ya da terimi, aslında biz insanların yaşamına ayna tutan, bir bakıma varlığımızı borçlu olduğumuz biraradalığa işaret ediyor. Koalisyon yalnızca siyasal partilerin bir tür karşılaşmasına ve birbirleriyle, birbirlerini tamamlamak üzere ilişki kurmalarına işaret etmiyor; insanın yol aldırıcı, yaşamaya ve yaşatmaya yönelik her türlü eylemi bir bakıma koalisyona bizi götüren bir eylem. İnsan kendi kendiyle, bedeniyle, başkalarıyla ilişkisinde, evlilik ilişkisinde, aile ilişkilerinde, komşuluk ilişkilerinde, iş yaşamındaki ilişkilerinde de biraradalığı kurdukça, bir araya geldikçe, güçlüklerle başa çıkması daha da kolaylaşıyor, katkı veriyor, katkılanıyor. Koalisyon karşılıklı beslemeyi, büyütmeyi, birlikte büyümeyi, gelişmeyi içeriyor; başkalarıyla birlikte yaşamanın insanca adı oluveriyor. Özel, toplumsal ve kamusal yaşamımızda koalisyon oluşturdukça daha çok varoluyor ve daha çok varediyoruz.
Günümüzde herkesin, her bireyin, her yurttaşın ve sanal ortamda da her ağdaşın kendini daha çok ifade etme istemi olduğunu dikkate alacak olursak, bir arada yaşama kültürünün koalisyonlarla ancak mümkün olabileceğini kolaylıkla ileri sürebiliriz. Başkalarıyla birlikte, başkalarını varsayarak, dikkate alarak varolmayı isteyen kişiler, başkalarının farkına olup koalisyon oluşturmaya yatkın olan ve hatta bu yatkınlığı hayata geçirenlerdir. Tam da bu nokta koalisyonu “cephe” kurmaktan, cephe oluşturmaktan farklı kılıyor. Cephe kurmada araç değerler, çıkarlar, hatta kör çıkarlar söz konusuyken, koalisyonda sorun çözmeye, ilişkileri beslemeye, büyütmeye, yaşatmaya yönelik çabalar söz konusudur. Koalisyon saydamlığı, hesap vermeyi beraberinde getirir; koalisyonda kör bir dayanışma yoktur. Koalisyonda taraflar, sorunları farklı açıları da hesaba katarak saptamaya çalışır, farklı görüşler tartışmaya açılır, diyalog geliştirilir; kısacası farklılıkların bir arada yaşama şansı artar. Böyle bir yaşama ortamına hepimizin her zamankinden daha çok ihtiyacı var. Öyleyse, şimdi koalisyon zamanı!