Bilgay Duman - Dışişleri Bakanı Hakan Fidan 22-24 Ağustos tarihlerinde Irak’ta bir dizi görüşmeler gerçekleştirdi. Ancak bu ziyaretin hem kapsamı hem de görüşmelerin sayı ve niteliğine bakıldığında tam bir “çıkarma” olduğunu söylemek mümkün. 22 Ağustos akşamı Irak’ın başkenti Bağdat’a inen Fidan, ayağının tozuyla daha havalimanında Iraklı mevkidaşı Fuad Hüseyin ile bir araya geldi. Görüşme sonrası yapılan basın toplantısı Fidan’ın ziyaretinin kapsamını ortaya koyar nitelikte oldu. İkili tarafından gerçekleştirilen basın toplantısında terör örgütü PKK ile mücadelenin ana gündem maddesi olduğu görülürken, iki ülke arasında 25 milyar dolara ulaşan ticaret hacminin artırılması, Irak petrolünün satışı konusunda yaşanan problemlerin çözülmesi, Türkiye ve Irak arasındaki su paylaşımına dair ortak bir mekanizma ve yol haritasının belirlenmesi, Kalkınma Yolu Projesi’nin üzerinde dikkatle çalışılması, Fidan’ın ziyaretinin diğer temel konuları olduğu ortaya çıktı. Ayrıca tüm İslam dünyası için ortak bir mesele olan islamafobi konusunun da görüşmede konuşulduğu belirtilirken, böylece Irak’la istenen işbirliğinin ikili ilişkilerin ötesine taşınmak istendiği mesajı verildi.
Bununla birlikte Fidan ortak basın toplantısında Irak’ın toprak bütünlüğü, siyasi birliği ve egemenliği politikası titizlikle takip edileceğini belirten Fidan, Irak’ın stratejik hedeflere ulaşmak için güvenilir bir ortak olduğunu, Irak’ın refah güvenlik ve istikrarının Türkiye’nin refah, güvenlik ve istikrarına katkı yapacağını inandığını vurguladı. Ayrıca Türkiye’nin Sudani hükümetini de desteklediğini açık bir biçimde ifade etti.
Böylece Fidan Türkiye’nin Irak politikasının çerçevesini de bir kez daha ortaya koyarak yapılan ve yapılacak görüşmeler öncesinde Türkiye’nin pozisyonunun tekrar net bir biçimde ortaya koyarak Türkiye’nin kartları açık oynayacağını göstermiş oldu. Bu noktada Fidan’ın görüşmelere başlamadan önce “pozitif” bir ortam oluşturduğunu söylemek yanlış olmaz.
Ziyaretin anlamı
Öte yandan basın toplantısında daha önceki görevi boyunca Irak’ı düzenli ve sürekli ziyaret ettiğini söyleyen Fidan’ın “yeni bir ruhla” çalışacağı mesajını vermesi de dikkat çekici oldu. Bu anlamıyla dosyaları bildiğini ve aktörleri tanıdığını vurgulamakla birlikte, Milli İstihbarat Başkanı değil, Dışişleri Bakanı olarak konulara yaklaşacağını ve ziyaretinin böyle ele alınması gerektiği mesajını da Iraklı taraflara iletmiş oldu. Zira Fidan, Iraklılar için sıradan bir yetkili ya da bakan değil. Iraklı bir televizyona ziyaretle ilgili verdiğim bir demeç sırasında Iraklı muhabirin “Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın kara kutusu olarak bilinen” gibi bir ifade kullanması, Iraklıların Fidan’a bakışının en net göstergesi. Bu anlamıyla Fidan’ın ziyaretine ilişkin Iraklıların büyük bir beklenti içerisinde olduğunu da söylemek yanlış olmaz.
Nitekim Fidan’ın Irak’a yaptığı ziyarette gösterdiği performans, Iraklıların beklentisini boşa çıkarmamış gibi görünüyor. Neredeyse iki gün içerisinde önce Bağdat, sonra Erbil’i ziyaret ederek 20’den fazla görüşme yaptı. Belki de bugüne kadar hiçbir Türk yetkilinin yapmadığı çerçevede geniş bir diplomasi trafiği yaşadı.
Bağdat’ta Irak Federal Yüksek Mahkemesi başkanı dahil hiçbir üst düzey yetkiliyi atlamadı. Cumhurbaşkanı, Başbakan, Parlamento Başkanı ve Savunma Bakanı ile görüştü. Bununla birlikte hem Şii hem de Sünni Arapları hükümet içerisinde temsil eden liderle bir araya geldi.
Özellikle İran’a yakınlıkları ile bilinen Fetih Koalisyonu lideri Hadi el-Amiri, Haşdi Şaabi Heyeti Başkanı Falih Fayyad ve hatta Irak’ta Türkiye’ye karşı söylemleri ile bilinen Asaib Ehlil Hak lideri Kays el-Hazali ile bile görüştü. Ayrıca Bağdat’ta Türkmenlerle de bir araya geldi. Fidan’ın bu kadar yoğun bir gündemde Türkmenlere de geniş bir yer ayırması, Türkiye’nin Türkmenlere yönelik hassasiyetini bir kez daha gösterirken, Irak tarafına da bu anlamıyla verilen bir mesaj oldu.
Ayrıca 2013’ten bu yana Irak genelinde, 2005’ten bu yana da Kerkük’te yapılamayan ve mevcut durum itibariyle Aralık 2023’te yapılması planlanan Vilayet Meclisleri Seçimleri öncesinde tüm Türkmen siyasi kuruluşlarının yanı sıra kanaat önderlerini de bir araya getirerek, birlik mesajı vermesi önemli oldu. Özellikle son dönemde aralarında gerginliğin yaşandığı Irak Türkmen Cephesi’nin (ITC) mevcut Başkanı Hasan Turan ile eski Başkanı ve Kerkük Milletvekili Erşat Salihi’yi yan yana oturtması, Türkiye’nin birleştirici gücünü göstermesi açısından da önemliydi.
İlişkiler güçleniyor
Bağdat’ın ardından Erbil’e geçen Fidan burada da KDP lideri Mesut Barzani, Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi (IKBY) Başkanı Neçirvan Barzani, IKBY Başbakanı Mesrur Barzani, IKBY Başbakan Yardımcısı Kubat Talabani’nin yanı sıra iktidar partilerinin dışında yer alan Kürdistan İslami Birliği ve Kürdistan İslami Hareketi’ni de ziyaret etmesi dikkat çekici oldu. Özelllikle terör örgütü PKK varlığının yoğun olduğu Süleymaniye’deki durum nedeniyle KYB ile sorunlu ilişkilerin yaşandığı dönemde KYB’li Kubat Talabani ile bir araya gelinmiş olması, kapıların kapatılmadığını gösterdi. Ayrıca burada yine Türkmenleri de atlamayarak ITC’nin Erbil İl Başkanılığı’nı ziyaret etmesi, Türkmenler açısından Erbil’e de verilen mesaj oldu.
Bu ziyaretler sırasında Fidan Bağdat’tayken Irak Petrol Bakanı Hayan Abdulgani’nin Türkiye’de bulunması, Fidan’ın Erbil’e geçtiği sırada Enerji Bakanı Alparslan Bayraktar’ın da sürpriz olarak nitelendirilebilecek şekilde Erbil’de Fidan’la birlikte görüşmelere katılması ziyaretin ince bir noktası oldu.
Bu noktada 25 Mart’tan bu yana kapalı olan Kerkük Ceyhan Petrol Boru Hattı’nın yeniden faaliyet geçmesi konusunda büyük bir çaba sarf edildiği görülüyor. Şimdilik ziyaret sırasında “somut” bir adım atılmamış olsa da Fidan’ın ziyareti ile birlikte Irak’la ilişkilerin şimdiden farklı bir boyuta evrileceğini söylemek yanlış olmaz. Zira önümüzdeki süreçte Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın da Irak’ı ziyaret etmesi planlanıyor. Bu anlamıyla Fidan’ın Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın ziyaretinden önce verimli bir hazırlık ziyareti yaptığını söylemek yanlış olmaz.
Başka bir ifadeyle Fidan Irak’ta tarlayı sürdü, ekime hazır hale getirdi. Süreç de Irak’tan iyi bir hasat alınacağını gösteriyor.
