Evlat edinme şartları ve süreci

ZAFER İŞERİ

Bir çocuğu sevgisiyle büyüten, ona emek ve değer veren kişiler biyolojik açıdan olmasa da gerçek anlamda anne ve baba olabilirler. Bu şekilde evlat edinmek de ebeveyn olmanın alternatif yoludur. Evlat edinmenin amacı, evlat sevgisini tatmak ve yaşamaktır. Evlat edinmenin her halde küçüğün yararına bulunması ve evlat edinenin diğer çocuklarının yararlarının hakkaniyete aykırı bir biçimde zedelenmemesi gerekir.

Arada 18 yaş olmalı

Peki evlat edinmenin şartları nelerdir? İlk olarak birlikte evlat edinebilme açısından evlat edinilmek istenilen küçük ile koruyucu aile arasında en az 18 yaş bulunmalıdır ve sadece evli olanlar birlikte evlat edinebilirler; evli olmayanlar birlikte evlat edinemezler. Bunlara ek olarak eşlerin birlikte evlat edinebilmeleri için alternatif iki şart aranmaktadır; ya eşlerin en az beş yıldan beri evli olmaları gerekmektedir ya da eşlerin her birinin otuz yaşını doldurmuş olması gerekmektedir. Birlikte evlat edinme için bu iki şarttan sadece birinin bulunması yeterlidir.

Birlikte evlat edinme haricinde eşlerden birinin evlat edinmek istemesi halinde kanun, 30 yaşını doldurmuş olmasının yanında diğer eşin rızasını göstermesi şartına bağlamıştır. Evli olmayan kişinin evlat edinebilmesi ise 30 yaşını doldurmuş olmasına bağlıdır.

Ayrıca kanun koyucu, evlat edinmeyi sadece evlat edinenlerin rızasına bağlı kılmamıştır. Ayırt etme gücüne sahip küçüğün evlat edinilmesi, bu işleme küçüğün rıza göstermesine bağlıdır. Küçüklerin evlat edinilmesinden farklı olarak kısıtlı ve ergenlerin evlat edinmesinde daha sınırlı koşullar getirilmiştir. Kanunda üç alternatif şart olarak bu haller sayılmıştır; 1- Bedensel veya zihinsel özrü sebebiyle sürekli olarak yardıma muhtaç ve evlat edinen tarafından en az beş yıldan beri bakılıp gözetilmekte ise, 2- Evlat edinen tarafından küçükken en az beş yıl süreyle gözetilmiş ve eğitilmiş ise, 3- Diğer haklı sebepler mevcut ve evlat edinilen küçük en az beş yıldan beri evlat edinen ile aile halinde birlikte yaşamakta ise. Bu üç koşuldan biri sağlandığı takdirde kısıtlılar ve ergenler evlat edinilebilirler.

Evlat edinmenin pek tabi mali sonuçları da vardır. Ana babaya ait olan hak ve yükümlülükler evlet edinen kişilere geçer. Yani, çocuğun eğitimi, yerleştirilmesi, evlatlığın mallarını idare ve onlardan istifade, evlatlığın şahsi ve mali açıdan korunması hususları hep velâyete ilişkin kural ve hükümlere tabidir. Aynı şekilde evlat edinilen küçüğün mallarından yararlanma ve yönetmede de evlat edinenin söz hakkı vardır. evlatlığın mallarını yönetme yeni düzenlemede hem hak hem yükümlülük olarak hükme bağlanmış olduğuna göre, ana baba veya onlardan biri bu haktan feragat edemez veya biri yönetimi diğerine devredemez.

Mirasçı olamazlar

Evlat edinmenin miras hukuku bakımından meydana getirdiği sonuçlarından bahsetmek gerekir ise; öncelikle evlat edinen ve hısımlarının evlatlığa mirasçı olamayacakları hüküm altına alınmıştır. Bu hüküm, evlatlığın gerçek hısımlarının miras hakkını azaltmamak veya kaldırmamak amacıyla konulmuştur. Bununla birlikte, evlat edinenin, evlatlığa mirasçı olabilmesi evlat edinmenin amacına ters düşen evlatlık ilişkilerini de beraberinde getirebilir. Örneğin, kendisine yüklü bir mal düşen çocuğun evlat edinilmek istenmesinde daha çok sevgi ve çocuğun bakımı değil, onun mallarından yararlanmak söz konusu olabilir.

Bu sebeplerle evlat edinen evlatlığa mirasçı olamamaktadır. Ancak Türk Hukukuna göre evlatlık, evlat edinene kan hısımı gibi mirasçı olur. Bu doğrultuda, evlatlık ve altsoyu, evlat edinenin birinci zümreden mirasçısı olup, saklı hisseye sahiptirler. evlat edinenin mirasından yalnızca evlatlık ve onun altsoyu yararlanabilir. Evlatlığın diğer kanuni mirasçıları, örneğin evlatlığın anası, babası, kardeşi veya yeğeni halefiyet kuralından yararlanarak evlat edinenden miras alamazlar.