Unutkanlık

Unutkanlık, her yaştan insanın en sık yakınmasıdır ancak çoğunlukla bir hastalık belirtisi olarak görülmemektedir. Gençlere “Bu yaşta unutkanlık olmaz” denirken, yaşlılara “Unutması normal” gözüyle bakılır. Oysa unutkanlık, altta yatan bir hastalığın belirtisi olarak düşünülmeli ve uzman
bir hekim tarafından araştırılmalıdır.

Unutkanlık, kimi zaman depresyon, vitamin eksiklikleri, tiroid fonksiyon bozukluklarına bağlı olarak görülebilir ve uygun tedaviyle tam şifa sağlanır. Ancak bunamanın ilk belirtisi olabileceği de bilinmelidir. Bunama (demans), orta-ileri yaşlarda başlayan, akli becerilerde ilerleyici kayıplara neden olan bir hastalıktır. Zihinsel fonksiyonlar ve günlük yaşam aktivitesinde ilerleyici bozulma ve davranış problemleri olarak tanımlanır. Alzheimer hastalığı, demansın en sık nedeni olmakla birlikte, bunamaya neden olabilen pek çok başka hastalık da vardır.

Unutkanlık, kişinin etkinliklerinde kısıtlılığa yol açan ve beynimizin en önemli işlevlerinden biri olan bellek bozukluğu sonucu ortaya çıkan bir sorundur. Özellikle yaşlılarda bunama hastalığının ilk bulgusu olabileceğinden dolayı, ciddiye alınması gerekir. Yaşlanmayla kişilerde ılımlı bir unutkanlık olabilir. ‘Yaşla-ilintili unutkanlık’ ismi verilen bu durum, ilerlemediği sürece herhangi bir hastalığa yol açmaz. Buna karşın, bu tip hastaların periyodik olarak takip altında olması gereklidir çünkü bu unutkanlık, eğer ilerleme gösteriyorsa, ciddi hastalıkların habercisi olabilir.

Nedenleri

Uykusuzluk: Unutkanlığın belki de en çok göz ardı edilen nedenlerinden biri de uykusuzluktur.

Kullanılan ilaçlar: Sakinleştiriciler ve antidepresanlar

Tiroid bezinin az çalışması: Tiroid bezinin az çalışması depresyon ve uyku sorunlarına da yol açar. Her iki durumda da unutkanlık ortaya çıkabilir.

Alkol: Alkolü fazla kaçırmak, etkisini üzerinizden attıktan sonra bile kısa dönem hafıza üzerinde olumsuz bir etki yapar.

Stres ve kaygı:Yeni bir bilgi ya da yapılacak bir iş karşısında dikkatinizi toplamanızı, duyduklarınızı ilgiyle dinlemenizi veya kendinizi vermenizi zorlaştıracak herhangi bir etken hafıza problemlerine yol açar. Stres ve kaygı, bu etkenlere iyi bir örnektir.

Depresyon: Depresyonun pek çok belirtisi vardır. Çok sık söz geçmese de unutkanlık da öne çıkan belirtilerinden biri olabilir.Unutkanlığın olağan dışı bir hal aldığını söylediğimiz kişilerde, başka sorunlar, olumsuz davranışlar da ortaya çıkar. Yükümlülüklerini yerine getirememe, bazı becerilerin kaybolmaya
başlaması, olumsuz yönde mizaç ve huy değişiklikleri gibi diğer belirtiler de unutkanlıkla yan yana geldiğinde ortada ciddi bir durum olduğundan şüphelenilebilir.

Nasıl değerlendirilir?

Yaşlılıktaki her türlü unutkanlık bir nörolog, psikiyatrist veya yaşlılarla ilgili bir iç hastalıkları uzmanı tarafından görülmesi ve takip edilmesi gereken bir durumdur. İlk olarak hekim, kişinin şikayetlerini dinler, tüm tıbbi hikayesini edinir ve ardından da hastayı iyi bilen bir yakınıyla konuştuktan sonra unutkanlığın günlük yaşamdaki etkisini saptar.

Bunun ardından ‘nöropsikolojik testler’ adı verilen ve kişiyle yüz yüze ona sorular sorma, çizimler yaptırma ve bazıları bilgisayar başında tuşlara basma şeklinde yaptırılan birtakım testlerle unutkanlığın tipi ve şiddeti ölçülür. Bunların ardından hekim gerekli görürse, laboratuvar ve diğer tetkikleri isteyebilir (Tomografi, EEG, lomber ponksiyon, kan-idrar tetkikleri vs.) Bazı durumlarda basit vitamin eksiklikleri (B12 ve folik asit) ya da guatr hastalıkları da unutkanlık yapabileceğinden, bunlara yönelik kan testleri de yapılmalıdır. Bütün tetkiklerle birlikte hekim bir klinik yargıya vararak tanıya ulaşır.

Alzheimer hastalığı, bunama yapan hastalıklar içinde en sık izlenen bozukluktur. İlk bulgusu, unutkanlıktır. Zaman içinde bu unutkanlığa yön bulamama, giyinememe, idrar tutamama, muhakeme yapamama ve çeşitli davranış bozuklukları eklenir.

Ne zaman tehlikelidir?

Unutkanlığın ne zaman normal olduğu, ne zaman olağan dışı bir hal aldığı önemli bir konudur. Unutkanlığın ciddi bir boyuta varması demek, her zaman kolaylıkla yapılan işlerde aksama yaşanması demektir.

Örneğin:

Çok iyi bilinen, hep gidilen bir adresin yolunu karıştırmaya başlamak

Tanıdıkların isimlerini ya da yüzlerini çıkarmamak

Her zaman ezberde olan telefon numaralarını unuttuğunu fark etmek

Cevap alınmasına karşın aynı soruyu tekrar tekrar sormak

Zaman-tarih-mekan-insanlar hakkında kafa karışıklığı yaşamak

Tanıdık yerlerde kaybolmak

Aynı hikayeyi tekrar tekrar anlatmak

İleri derecede unutkanlıkta güvenlik, beslenme ve kişisel temizlik gibi gündelik işleri bile unutkanlık nedeniyle aksatmak bir problem olduğu anlamına gelir.