Dr. Hakan Tartan

Dünya nüfusunun yarısı beslenemiyor. Bilim insanları gıdaya erişim sorununa yol açan etmenleri 10 başlıkta değerlendiriyor.

Birleşmiş Milletler (BM) başta olmak üzere dünyanın önemli yapı taşları bas bas bağırıyor: "Dünya elde gidiyor. Açlık ve yoksulluk büyük sorun."

Ülkeler arasındaki gelir dağılımında ciddi adaletsizlikler dikkat çekerken, dünya nüfusu da 10 milyara doğru koşuyor. Hesaplar tutarsa 2050’de 10 milyarız. Ürküten bir gerçek! Kaynaklar hızla ve vahşice tüketildiği için...

Üstelik bu 10 milyar nüfus içinde yüzde 10’u oluşturan 1 milyarlık kesim de ‘yer değiştirme‘ arayışında. Yani göç.

Yani fakir topraklardan daha zengin koşullara. Daha az sudan, daha bol suya. Açlık ve sefaletten karın doyurmaya, sağlıklı bir gelecek kurmaya.

Yakın bir gelecekte 10 milyara ulaşacak nüfusun en önemli sorunu da beslenme. Gıdaya erişim. Üretim yetersizliklerinden sıyrılma, daha çok üretme.

Zaten yüzde 43’lük bir insan topluluğu yetersiz beslenme tehdidi altında. Bu sayı da artıyor.

Gelişmiş ülkeler bir yandan iklim krizi konusunda çevreci ve aktif görüntü sergilerken, bir yandan da tekelci yaklaşım ile dünya çapında en büyük kirlenmelerin yaratıcısı konumunda bulunuyor.

Dünyanın gelişmiş ülkeleri bir yandan iklim krizi konusunda atak ve girişken bir görüntü sergilerken, bir yandan da aslında birçok kirlilik ve doğaya yönelik yanlış ve ihanette de öncü görünümünde. İşte gelişmiş ülkelerin iklim krizindeki ciddi payı artık her platform da daha çok tartışılıyor. Bir yandan çevresel sorunlar ve plansız sanayileşmenin getirdiği sancılar gelecek adına ciddi sancılar ortaya koyarken, insanlık adına da ekonomik, sosyal ve siyasal önemli çöküş tartışmaları gündemde öne çıkıyor.

Bu konuda sesini yükselten çevrecilerin duyarlılığı, aslında bir anlamda ünlü deyimi anımsatıyor:

"Ele verir talkını, kendi yutar salkımı."

Ne var ki, iklim krizi konusunda en sert yaptırımların gündeme geldiği Glasgow zirvesi sonrasında artık bu konuda yeni önlem, hedef ve projeler

Kafessiz Türkiye insiyatifinin çabaları ile endüstriyel hayvancılıktaki kafes dramı bitiyor. Tavuklar ve kümes hayvanlarının ardından sıra balık çiftliklerinde.

Gençlerin başlattığı bir uygulama bu... Kafessiz Türkiye. Çoğu üniversite öğrencisi... Z kuşağı... Hem bu hareketin hem de duyarlı üretici ve tüketicilerin çabası ile ‘endüstriyel hayvancılıktaki eziyet’ büyük ölçüde ortadan kalkıyor. Kafes tavukçuluğu, kafes yumurtacılığına son derken, sıra çiftlik balıklarında.

Kafessiz Türkiye, endüstriyel hayvancılıktaki en eziyet verici pratiklerin sonlanması için mücadele eden bir kampanya. Şu anda ağırlıklı olarak yumurta sektöründeki endüstriyel kafes sancısını sona erdirmek için çalışıyor. Malum, kafes sistemi endüstriyel hayvancılıkta hep tartışılan uygulama. Kafesteki bir tavuğa bir yazı kâğıdı kadar alan düşüyor. Kanat açacak alan yok. Temiz hava sorunu, dışkı birikmesi sonucu oluşan amonyak gazı zararları, birbirlerini yaralayıp öldürmeleri, diğer sıkıntılar...

A

Artık tüketim alışkanlıkları da değişti. Kolaylıkla gözlemleniyor. Markaya sadakatten, lüks ürünlerden kopuş, tane ve yarım kilo alma gibi... Bu yüzden de herkes üretici olacak.

Çarşı pazar kış aylarında en önemli gündem maddesi. Enflasyon canavarının da etkisi ile sürekli bir ‘pahalılık’ muhabbeti. Bazı ürünler tarlada para etmese de markette, çarşı pazarda en az 5 - 6 lira.

Size Ege ve Akdeniz bölgelerimizden örnekler vereyim. İzmir Gümüldür’de mandalina ağaçta kaldı. Toplama maliyeti yüksek. Pazarlama sıkıntısı var. Birçok üretici 1 liradan veriyor, vermeye hazır. Ama çıkın bakın çarşı pazara 5 - 6 lira. Daha uzak diyarlarda daha pahalı. Nedir? Nakliye, vergi, harç, aracı parası vs. Sonuç pahalılık.

Limonda, portakalda da aynı senaryo. 1 liraya alan yok, ama çarşı pazarda en az 3 - 4 katı. Hal böyle olunca pahalılık da gündemden düşmüyor. Umut yaz ayları. Sebze meyvenin, özellikle domates ve salatalıkla birlikte evlerin temel gıdalarının bollaşması, ucuzlaması.

Gündem pahalılık,

Yüksek ve fahiş fiyat hile, taklit ve tağşişi artırıyor. Prof. Işın Çelebi, büyük marketlere sosyal proje öneriyor: "Laboratuvar kursunlar, yurttaş tedirgin olduğu ürünü getirip kontrol ettirsin. Bu piyasaya da güven ve denge getirir"

Ben yazdıkça ne çok ses geldi, ne çok dertli varmış... Hile, tağşiş ve katkılı ürünlerden şikayet vardı da bu kadar yoğun ve yaygın olduğu gözlerden kaçmış. Yapılacak ilk iş, devletin kurumlarının, ilgili bakanlıkların ve özellikle belediyelerin zabıta yoluyla bu konuda artık ciddi denetimler yapması ve yaptırımları gündeme getirmesi. Çünkü halk sağlığı tehdit altında. Onlarca bilim insanının ısrarla söylediği bu: Ucuz ama sağlıksız. Birçoğu kanserojen.

Üstelik mide ve bağırsak florasına da zarar veriyor.

Dahası ne? Elbette denetim, kontrol, kaçağı yakalama ve cezalandırma. Bu konuda özellikle markalı ürünler üst düzey yöneticileri ile onların üst birliklerinin ve kooperatiflerin daha çok ses vermesi gerektiğini düşünüyorum. İşin zorluğunu yaşayan onlar, emek

Türkiye'nin kişi başına düşen su miktarı son 50 yılda dörtte bir oranında azaldı. Prof. Dr. Halil Karahan, su yönetimi için 'acil iş birliği' yapılması gerektiğini vurguluyor.

Türkiye’de su yönetimi ciddi bir şekilde ele alınmazsa sıkıntı büyük. Sadece kuraklık değil sorun, aynı zamanda üretimin de sekteye uğraması.

Ayrıca yüz yılda bir görülen sel ve taşkınlar için de kötü ve çarpık kentleşme nedeniyle tehlike çanları çalıyor. Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Hidrolik Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Halil Karahan, "Su yönetimi için kurumlar arası koordineli çalışmalar yapılmalı. İklim değişikliği yarının en temel sorunu" diyor.

Resmen su fakiriyiz. Artık bunu görmek gerek. Yaşamsal sorun ve sonuçları ortada. Buna rağmen ‘Daha zaman var’ yaklaşımı ise büyük bir felaket. Önlem alma zamanı. Hem suyun doğru yönetilmesi, hem tasarruf yapılması, hem de insanlığı tehdit eden sancıların ortadan kaldırılması anlamında.

Prof. Karahan’a göre, hızlı nüfus artışı ve

Karadeniz'de kadınların liderlik ettiği Gola Kültür Sanat ve Ekoloji Derneği, toplumsal cinsiyet eşitliğini, iklim değişikliği sorunları ile mücadeleyi, yerelin kadim bilgilerinin yaşatılmasını amaçlıyor.

Kadınların liderlik ettiği bir oluşum bu. Kadının sözü de, özü de, deneyim ve bilgisi de var. Karadeniz adına yeni kimlik: Sırtında yük, sepet, heybe, ama beyninde, yüreğinde binbir bilgi, proje... Amaçları önemli, toplumsal cinsiyet eşitliği, iklim değişikliği sorunları ile mücadele, agroekolojik - doğa dostu ve kendine yeten üretim modelini geliştiren bir tarım anlayışı, yerelin kadim bilgilerinin yaşatılması, doğa bilgisinin ve zenginliğinin gelecek kuşaklara aktarılması.

Üreticiyi destekliyorlar, tarihsel bilgileri derleyip yeni kuşaklara aktarıyorlar, üreten ve hakkını almak isteyen kadın için yol gösteriyorlar.

Cumhuriyet’in önemli bir kalkınma projesi olarak bölgeye hayat veren çay olgusuna yeni bir ruh katıyorlar. Sağlıklı, özgür, paylaşımcı ve doğa korumalı bir ruh. Temel felsefe mutlu, sağlıklı bir yaşam. Kültürel gelişim. Huzurlu bir

Sanal alemde alımlar başladı. Arabalar, yatlar, katlar... Benim önerim net: Bırakın atı, yatı, katı... Bu dünyadan ilham alın, paranızı tarlaya, arsaya yatırın.

Yeni yıl, yeni umutlar...

Belki yeni söylemler...

Yılın ilk yazısında belki biraz farklılık, evren ötesine yolculuk. Yani Metaverse...

Yeni bir dünya. Yeni fırsatlar.

Bu yeni dünya ilgi çekici.

Yapay, sanal, ne derseniz deyin. Aslında hayal ürünü. Facebook da, Zuckenberg de şimdiden ‘daha ötesi’ dedi, daha ne desin? Anlayana... Öte, daha öte!

Bu dünyadan öte!