Tiroit bezinin az çalışmasının nedenlerinden biri otoimmün bir hastalık olan Hashimoto tiroiditir. Bununla beraber iyot yetersizliği, sigara kullanımı, hamilelik de bu hastalığa neden olur.
Tiroit bezinin az çalışması anlamına gelen hipotiroidinin en sık nedeni Hashimoto tiroiditidir. Otoimmün yani bağışıklık sistemiyle alakalı bir hastalıktır. 1912 yılında Japon bilim adamı Akira Hashimoto tarafından tanımlanan bu hastalıkta nedeni bilinmeyen bir şekilde vücut kendi tiroit dokusunu yabancı doku olarak algılayıp onu yok etmek üzere antikor oluşturmaya başlar. Sonuçta tiroit bezinde iltihap hücresi birikir, tiroit hücreleri tahrip olup azalınca bez küçülür, hormon yapacak hücre kalmaz. Hashimoto hastalığı başlangıcında tiroit bezinde büyüme gözlenir. Yani guatr vardır. İlerleyen zamanda tiroit bezi devam eden tahrip nedeniyle yıllar içinde küçülür. Bu hastalıkta genetik geçiş söz konusudur. Hashimoto hastalarının yüzde 95’i kadındır. Tüm yaşlarda ortaya çıksa da 30-50 yaş arasında daha sık gözlenir. Hashimoto tipi tiroit iltihabını yok edecek bir tedavi şekli veya hastalığı tamamen ortadan kaldıracak bir tedavi yolu yoktur. Yapılan tedavi sadece guatr ve tiroit bezi yetmezliği varsa onun tedavisi şeklinde olur. Çoğu hastanın hiçbir şikâyeti yoktur. Hipotiroidi olmasa bile guatrı olan Hashimoto hastaları tiroit ilacı tedavisinden fayda görür ve guatrları küçülür.
Hamilelik
Hamilelik sırasında ya da sonrasında postpartum hipotiroidi dediğimiz otoimmün sebepli hipotirioidi gelişebilir. Bunda da bağışıklık sisteminde anormal durum söz konusudur. Tiroit bezine karşı antikorlar meydana gelir. Tedavi edilmezse düşük riski artar, erken doğum riski ve preeklampsi riski artar ve bebeğin gelişimini de etkiler.
İyot yetersizliği
İyot tiroit hormonun yapısında bulunan bir mineraldir. Tiroit bezinin hormon üretebilmesi için dışarıdan iyot almaya ihtiyacı vardır. İyot en çok deniz ürünlerinde bulunur. Ülkemizde ve dünyanın bazı kesimlerinde iyot eksikliği görülür ve iyotlu tuz kullanılması önerilir. Ayrıca çok fazla iyot alınmasının da hipotiroidiye neden olabileceği unutulmamalıdır.
Hipertiroidi tedavisi
Hipertiroidi tiroit bezinin gereğinden fazla hormon üretmesidir. Bu durumdaki hastalara radyoaktif iyot tedavisi ya da ilaç tedavileri başlanır ve üretilen hormon miktarı azaltılmaya çalışılır. Aşırıya kaçıldığında iyatrojenik (tedaviye bağlı) hipotiroidi gelişebilir.
Tiroit bezi ameliyatı
Benzer şekilde yine tedavi amaçlı olarak tiroit bezinin tümünün ya da büyük bir kısmın cerrahi olarak çıkartılması hormon üretimini de etkiler. Bu durumda ömür boyu tiroit hormonu kullanmak gerekir.
İlaç kullanımı
İyot, amiadaron, lityum, antitiroidler, interferon gibi ilaçlar hipotiroidiye sebep olabilir.
Sigara içmek
Sigaranın içindeki tiyosiyanat, iyodun tiroit bezi hücresine girmesini engelleyerek hipotiroidiye sebep olur.
Tedavisi ne?
Hipotiroidinin tedavisi eksik olan hormon üretimini ilaçla yerine koymaktır. Mutlaka düzenli kan tahlilleri ile kontrol ve doktor takibi gerektirir.
Bağışıklığı destekleyici beslenme önemli
Soya ve ürünleri tiroit hormon ilaçlarının emilimini bozar. Ayrıca Selenyum yetmezliği de tiroit hormon yetersizliğine neden olabilir. Selenyum seviyesini dengede tutmak için mercimek, mantar, ay çekirdeği ve susam tüketilmesi önerilir. Bağışıklığı destekleyici beslenmek özellikle Hashimoto tiroiditinde tedavide önemli yer tutar.
İyot eksikliği ve radyoaktif iyot tedavisi almış kişilerde hipotiroidi gelişebilir. Radyoaktif iyot verilince tiroid bezi hasar görür ve hormon salgılanması azalır.
Ayrıca kara lahana gibi iyotun kullanılmasını engelleyen bazı besinlerin çok fazla tüketilmesi tiroid bezinin yeterince çalışmasını engeller. Bunun dışında lityum ve amiodaron gibi bazı ilaçlar hipotiroidiye neden olabilir. Tiroid bezinin yeterince çalışmaması sadece buradan kaynaklanmaz. Ayrıca hipofiz bezinin tiroid uyarıcı hormon salgılamaması hipotiroidiye neden olur.
