Bu haftaki konu biraz tesadüfle ve daha çok da “karşı çıkışlarla” doğdu.
İlk karşı çıkış benden oldu.
Sanayi Bakanı Nihat Ergün geçtiğimiz günlerde İzmirli sanayicilerle buluştu. Bir dizi açıklamalarının ardından kamuoyunda Hipermarketler Yasası olarak bilinen Alışveriş Merkezleri ve Büyük Mağazalar Yasa Tasarısı kesinlikle yasalaşacak” dedi.
İşte orada içimden spontane bir ses yükseldi, “Tabii, tabii...” Bu tepki Bakan’ın şahsına yönelik değil, yaklaşık onbeş yıllık bir takibin sonucuydu. Üç Sanayi Bakanı değiştiren tasarı hala bekliyor ve Ergün şimdi müjde veriyor.
Bakan’ın bu son açıklamasının ardından görüş istemek için uzun yıllar Esnaf Konfederasyonu’nda görev alan CHP Milletvekili Mehmet Ali Susam’ı aradığımda yanıtı “Dilek, o kadar çok anlatacaklarım var ki, nasıl kısa görüş vereyim” oldu.
Haftanın sohbetinde bir araya gelmeyi önerdim.. Mehmet Ali Susam’ın CHP adaylığını bir kenara bıraktık, İzmir’de 140 bin 767 aktif üyeyi ilgilendiren yasayı ve gelinen noktada “Hipermarketler” ile esnafın dengesinin nasıl kurulabileceğini konuştuk.
- Kaç yıldır bu konuyla meşgulsünüz?
1990’lı yıllardan bu yana hipermarketler yasası ile ilgili çalışıyorum. O dönemde Avrupa’nın büyük hipermarketleri, Türkiye’ye girmek için hazırlanıyorlardı. 1995 yılında bu konuyu incelemek üzere Fransa’ya gittim. Bütünüyle bir ülkenin perakende pazarının uluslalararası firmalar tarafından ele geçirilme süreci başlıyordu.
- Hükümete uyarılarınızı ilettiniz mi ?
Evet dönemin Sanayi Bakanı olan Ahmet Kenan Tanrıkulu’nun da çabaları vardı. Yasa ilk onun döneminde hazırlandı zaten. Ancak bir süre sonra Parlamento’dan geri çekildi. Özellikle AKP iktidarı yasayı çıkarmamakta direndi. Bizzat Başbakan’ın direktifleriyle bu yasa çıkartılmadı.
- Örgütlü esnaf kesimi yeterince tepki göstermediğini düşünüyorum...
Kime anlatacaksınız derdinizi? Esnafın kepenk kapatmak gibi lüksü hiç olmadı ki. O, sorununu demokratik yollarla oy verdiklerinin çözmesini istiyor. Belki, Esnaf ve Sanatkarlar Odaları ile TOBB da daha doğru önderlik yapabilirdi. Ancak olmadı ve hiçbir kural gelmedi, getirilmedi. Güçler yetmedi çünkü artık mücadele ‘Lobiler ile KOBİ’ler’ savaşına dönüşmüştü.
- Siz, doğrudan yabancı hipermarketlere büyük zincir mağazalar karşı mısınız ?
Hayır kesinlikle değilim biz onların kuralsızca yayılmalarına, önlem alınmadan, esnafın üzerinde Demokles’in kılıcı gücüne dönüşmelerine karşıyım.
- Ama şu da kesin ki kayıtlı düzenin önemli bir parçası oldular...
Özellikle bu argumanı kullanıyorlar.Kayıtdışını esnaf körüklemez, hele önleminizi sıkı alırsanız, esnaf Devletiyle karşı karşıya gelmekten ürker. Ayrıca esnafın kayıtdışı satıyorsa ona o malları getirenler kim ?
- Sanayi Bakanı bu dönemde yasa kesin çıkaracağız diyor.
Asla bu haliyle çıkaramazlar..
- Artık her sokakta zincir mağazalar var, kent merkezleri AVM’lerle dolu, önlem için çok mu geç ?
Zaman geçti diye düşünmemek lazım, bu ülkenin yaklaşık iki milyon esnafı var. İktidar olduğumuzda mutlaka yasayı çıkartacağız.
- Sözkonusu tasarıda örneğin ‘pazar günleri tüm AVM’ler kapanacak’ diyor, kapatabilecek misiniz gerçekten.
Evet, yalnızca eğlence restoran kısımları açık kalabilir. Avrupa’da birçok ülke zaten bunu uyguluyor, biz niye şaşırıyoruz ki? Narlıdere Balçova’nın halini görmüyor musunuz. Bugüne kadar pazar günleri esnafın dükkanlarını zorla kapattık üstelik. Ancak sadece yasaklarla ayakta kalınmayacağını da biliyorum. Başka argümanlar da olmalı ama pazar günleri AVM’lerin kapanması için sonuna kadar mücadele edeceğim.
ESNAF AVM KURABİLİR Mİ?
Susam’la sohbetimizde ben de kendi düşüncemi ‘Esnaf da zamanında geleceği daha doğru okuyarak, güçlerini birleştirme yoluna gidebilir, Esnaf AVM’ler esnafın gücünü, dükkandan alışveriş merkezlerine taşıyabilirlerdi görüşümü iletiyorum. Bence esnaf kesiminde eksik kalan da bu yan oldu. Susam ise bu konuda ‘Esnafın AVM açması kolay iş değildi. Ancak özel teşvikler getirilerek, birleşmeler ve ortak organizasyonlar mutlaka desteklenmeli” diyor.
Gerçek sosyal demokratlar esnaflar
Politika yapmayacağız dedik ama Susam dayanamıyor satır aralarına birkaç vaad sıkıştırıyor; “Esnafa 5 puanlık vergi indirimi getireceğiz, sosyal güvenlik destek primlerini kaldıracağız, ödenen vergiler sıfır faizli kredi desteği olarak geri verilecek.”
Bu arada CHP Genel Başkanı Kılıçdaroğlu’nun bir tespiti aklıma geliyor: “Kafamdaki sosyal demokratlık önce esnafa uyuyor. Esnaf az harcar, lüks yaşamaz, standartları bellidir, etrafına yardımcı olur, bundan iyi sosyal demokrat mı olur?”
İşte yasanın öncelikle getirecekleri
* AVM ve hipermarketlerin kurulacağı adrese yerel komisyonlar karar verecek. Çalışma saatlerini belediyeler belirleyecek.
* Raf ömrü bir yılı geçen ürünler için ödemelerin uzun vadeye yayılmasının önüne geçilerek esnafın sorunu ortadan kaldırılacak.
* Tüketicinin çok uğradığı raflardan ekstra kiralar denetlenecek.
* Küçük süpermarketlere otopark zorunluluğu getirilecek
* AVM’ler için nüfus, şehrin altyapısı, trafik ve çevre dikkate alınacak.
