Ultra işlenmiş gıdalardan uzak durun
Ultra işlenmiş gıdaları çokça tüketmeye başladık. Bu durum, toplam şeker, karbonhidrat, yağ ve sodyum alımlarının yol açtığı hastalıklara davetiye çıkarıyor. Gelin bu gıdaları sınıflandırarak daha iyi tanıyalım.
İşlenmiş gıda denilince aklınıza ne geliyor? Paketli, hazır gıdalar, şekerli içecekler, unlu mamuller... İşlenmiş gıdalar ve sağlığınız üzerine oluşturduğu riskler üzerine yapılan bilimsel çalışmalar giderek artıyor, konuyla ilgili her geçen gün yeni terimler ve sınıflandırmalar da ortaya çıkıyor. Bunlardan biri de “ultra-işlenmiş gıda”
Bu gıdalar genellikle yüksek düzeyde şeker, yağ ve tuz içeriyor, oysa vitamin ve lif içeriği yok denilecek kadar az. İşlenmiş etler (salam, sosis, sucuk gibi), hazır pizza ve hamur işleri gibi birçok gıdayı bu gruba örnek verebilirim. British Medical Journal tarafından geçtiğimiz aylarda yayımlanan bir araştırma, işlenmiş gıdaların tüketimi ile ülseratif kolit ve Crohn hastalığı gibi inflamatuar bağırsak hastalıkları (IBD) arasında bir ilişki olduğunu gösteriyor. Araştırmada, günde beş veya daha fazla porsiyonda ultra işlenmiş gıda tüketenlerin günde 1 porsiyondan daha az tüketenlere oranla inflamatuar bağırsak hastalığı geçirme riski yüzde 82 daha yüksek bulunmuş. Günde 1-4 porsiyon arasında işlenmiş gıda tüketiyorsanız riskiniz yüzde 67 daha fazla. Alzheimer Birliği Uluslararası Konferansı’nda sunulan bir başka araştırmada, günlük kalori alımının yüzde 20’sinden fazlası ultra işlenmiş gıdalardan oluşan bireylerde, beynin karar alma işlevi gören kısımları da dâhil olmak üzere bilişsel gerileme gözlemlenmiş.
Gelin bu gıdalara ve sınıflandırılma yöntemlerini detaylı biçimde inceleyelim.
Nasıl sınıflandırılıyor?
Ultra-işlenmiş besinler için, NOVA sınıflama olarak bilinen yeni bir sınıflanma önerilmiş ve ultra-işlenmiş besinler terimi geliştirilmiş. NOVA, Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü ve Pan Amerikan Sağlık Örgütü (PAHO) tarafından beslenme ve halk sağlığı politika ve eylemleri için geçerli bir araç olarak kabul ediliyor. NOVA sınıflandırılması, beslenme araştırmalarında diyetlerin kalitesini, diyet kalıpları ve besin sisteminde ve çevresindeki bileşenleri değerlendirmek için düzenlenmiş bir sınıflandırma yöntemi ve 4 grupta inceleniyor.
Bu yaklaşım, besin ögelerinin alımı temelinde değil, besinlerin işlenme derecelerine göre yapılıyor. Aslında gıdalar türlerine göre gruplandırılıyor ve üretim sürecinde nasıl bir işlemden geçtiği konusunda bilgi sağlanıyor.
4 grupta inceleniyor
İlk grup işlenmemiş veya minimal işlenmiş besinler: Bu gruba işlenmemiş doğal besinler, tohum, meyve yaprak gibi yenebilir bitki kısımları örnek verilebilir. 2’nci grubu işlenmiş yemeklik katkılar oluşturuyor. Bu gruba ise bitkisel yağlar, hayvansal yağlar, nişasta, şeker ve tuz örnek verilebilir. Genelde ürünleri saklamak ve raf ömrünü uzatmak için uygun gıdalar olarak tanımlanıyor. 3’üncü grup ise işlenmiş besinler. Konserve sebzeler, konserve balık, şuruplu meyve suları, peynirler, taze üretilmiş ekmekler ve tuz, şeker, sıvı yağ ve diğer bileşikler eklenerek üretilmiş ürünler bu gruba örnek gösterilebilir.
Gelelim 4’üncü grup ultra-işlenmiş besinlere... Şişelenmiş içecekler, iştah açıcı paketlenmiş hazır ürünler, yeniden yapılandırılmış et ürünleri, yarı hazır dondurulmuş ürünler bu gruba dâhil edilebilir. Ultra-işlenmiş besinler, üretmenin amacı temelde dayanıklı ve tüketime hazır, yüksek kârlı (düşük maliyetli) ürünleri oluşturmak ve diğer besin gruplarıyla yer değiştirmelerini sağlamak. Son yıllarda ultra işlenmiş besinlerin tüketiminin artmasıyla toplam şeker, karbonhidrat, yağ ve sodyum alımlarının arttığı ve buna bağlı hastalıkların ortaya çıkabileceği biliniyor. Beslenme planınızda ultra işlenmiş gıdalara yer verdiğinizi düşünüyorsanız bir kez daha düşünün derim! Katkı koruyucu, renklendirici içermeyen, doğal içerikli alternatifler her zaman tercihiniz olsun.
