İçinde bulunduğumuz yaz dönemi, öğrenciler açısından sadece tatil anlamına gelmiyor. Pek çok üniversite öğrencisi, iş tecrübesi kazanmak ve özgeçmişini güçlendirmek amacıyla yaz aylarında firmalara staj başvurusunda bulunuyor. Yükseköğretim sistemi içinde bazı bölümlerde (eğitim fakülteleri, mühendislik bilimleri vb.) zorunlu stajlar söz konusuyken; bugün pek çok öğrenci ileride yapacağı iş başvurularında bir adım öne geçebilmek için kendi isteğiyle yani okulu tarafından zorunlu tutulmasa da staj yapıyor.
Kapsamı nedir?
3308 Sayılı Kanuna göre, 10 ve daha fazla personel çalıştıran firmaların, çalıştırdıkları personel sayısının yüzde beşinden az olmamak üzere mesleki ve teknik eğitim okul ve kurumu öğrencilerine beceri eğitimi yaptırma zorunlulugˆu bulunuyor. Bu düzenlemeye göre, 10’dan fazla çalışanı olan işverenler, firmalarında stajyer çalıştırmak zorunda. Firmalar stajyerlerini mesleki ve teknik eğitim veren liselerden ve/veya ilgili bölümlerde öğrenim gören üniversite öğrencileri arasından seçebiliyor.
Üniversite öğrencileri tarafından yapılan stajları, zorunlu stajlar, öğrencilerin bizzat kendilerinin başvuruda bulundukları ve üniversiteleri tarafından uygun bulunan zorunlu olmayan stajlar ve üniversiteden bağımsız olarak isteğe bağlı yapılan stajlarolarak ayırmak mümkün.
Hangi firma zorunlu?
Stajyer çalıştırma zorunluluğu açısından ilk önemli husus firmadaki toplam çalışan sayısı. Buna göre, bir firmanın stajyer alma zorunluluğu kapsamında olabilmesi için 10’dan fazla çalışanının olması gerekiyor. Bununla birlikte, söz konusu zorunluluk kapsamında Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı mesleki eğitim veren okullardaki kurullar tarafından nisan ayında yapılan toplantılarda stajyer öğrenci gönderilecek firmalar belirleniyor ve kurul tarafından bu firmalarla iletişime geçiliyor. Daha sonra firmalar, başvuruda bulunan öğrencileri stajyer olarak kabul ediyor.
Eğer firma, zorunluluk kapsamında çalıştırması gereken stajyer öğrencileri kabul etmezse, 3308 sayılı Kanuna göre mesleki eğitime katıkı payı ödemek zorunluluğuyla karşı karşıya kalıyor. Ancak burada bir idari para cezasından çok ‘katılım payı’ şeklinde bir yaptırım söz konusu. Bu kapsamda 3308 sayılı Kanun’da, 10 ve daha fazla sayıda çalışanı olan ve bakanlıkça firmalardaki mesleki eğitim kapsamına alınan ancak beceri eğitimi yaptırmayan firmaların, beceri eğitimi yaptırması gereken her öğrenci için eğitim süresince her ay 18 yaşını bitirenlere ödenen asgari ücretin net tutarının 1/3’ü oranında; 20 ve daha fazla personel çalıştırılması halinde ise söz konusu rakamın 2/3’ü oranında Saymanlık hesabına para yatırmakla yükümlü oldukları belirtilmiş durumda.
SGK’yı kim ödeyecek?
3308 Sayılı Kanuna göre, meslek lisesi öğrencileri ile zorunlu staj kapsamında olan (veya staj yapması üniversite tarafından uygun görülen) yükseköğretim kurumlarına kayıtlı öğrenciler için staj süresine ait sigorta primleri okulları tarafından ödeniyor. Yani işveren için prim ödeme yükümlülüğü söz konusu değil. Diğer taraftan üniversite eğitimleri sırasında staj gören öğrencilerden kayıtlı oldukları eğitim kurumunda zorunlu staj şartı bulunanların yanı sıra okul tarafından staj yapması uygun görülen öğrenciler de staja başladıkları tarih itibariyle sigortalı sayılıyorlar ve sigorta primleri yine okulları tarafından yatırılıyor.
Ancak staj gören öğrenciler adına sigorta primlerinin okul tarafından ödenmesi olası bir iş kazasında işverenin sorumluluğunu ortadan kaldırmıyor. Aday çırak, çırak ve öğrencinin eğitimi sırasında işyerinin kusuru halinde ortaya çıkabilecek iş kazaları ve meslek hastalıklarından yine işveren sorumlu. Bununla birlikte, firmalarda beceri eğitimi gören öğrencilerin de işyerlerinin şartlarına ve çalışma düzenine uymaları gerekiyor.
Yaşına uygun asgari ücret
Firmalarda meslek/beceri eğitimi gören örgün eğitim öğrencilerine, 20 ve daha fazla çalışanı olan işyerlerinde asgari ücretin net tutarının yüzde 30’undan; 20’den az çalışanı olan işyerlerinde ise asgari ücretin net tutarının yüzde 15’inden az ücret ödenmesi mümkün değil. Ancak aday çırak ve çıraklara da yaşına uygun asgari ücretin yüzde 30’undan daha düşük ücret ödenmemesi gerekiyor. Ücret ödenmesi zorunlu olan stajyerler, mesleki eğitim veren liselerde, özel mesleki eğitim kurumlarında ve mesleki eğitim veren yüksekokullarda öğrenim gören ve 3308 sayılı Kanun kapsamına giren öğrencilerdir. Kanun kapsamındaki stajyere ödenen ücretlerin asgari ücreti aşmayan kısmı her türlü vergiden muaf. Buna karşılık, 3308 sayılı kanun kapsamında olmayan üniversite öğrencilerine ücret ödenme zorunluluğu yok.
Staj zorunluluğu olmayan, işveren tarafından bulunarak stajyer olarak çalıştırılan veya öğrenim gördüğü okulun haberi olmadan staj başvurusu yapan öğrenciler, SGK açısından stajyer olarak kabul edilmedikleri için sözkonusu öğrencilerin ücret, ücrete ilişkin vergi tutarı ve sigorta primlerinin, işyerindeki diğer çalışanlar için olduğu gibi işveren tarafından ödenmesi gerekiyor.
