Taksi şoförleri hukuki açıdan üç farklı konumda bulunuyor. Bunlardan ilki kendisine ait takside çalışan taksi şoförleri. İkincisi taksi sahibi ile dönüşümlü ve taksi sahibine bağımlı olarak çalışan ve sayıları üçten az olan şoförler. Üçüncüsü ise üçten fazla şoförün çalıştığı taksi işletmesinde çalışan şoförler. İlk grup bağımsız çalışan taksicileri ifade ederken, ikinci ve üçüncü grup bağımlı çalışan taksicileri kapsama alıyor. İkinci ve üçüncü grubun kendi içinde ayrılmasının nedeni ise ikinci grup Borçlar Kanunu’na tabi iken, üçüncü grup İş Kanunu’na tabi oluyor. Dolayısıyla, bu üç gruba uygulanacak çalışma kuralları da farklılaşıyor.
Bir takside 3 şoför varsa
Bir takside çalışan sayısı 3 ve daha az ise Yeni Türk Borçlar Kanunu hükümleri uygulanıyor. Taksi sahibi, şoföre sözleşmede belirlenen ücreti; sözleşmede hüküm bulunmayan hâllerde ise asgari ücretten az olmamak üzere emsal ücreti ödemekle yükümlü. Bu kişilerin ücreti en geç ayda bir ödenmesi gerekiyor.
Taksi şoförünün çalışma süresi haftalık kırk beş saati geçiyorsa işveren, fazla çalışma için taksi şoförüne normal çalışma ücretini en az yüzde elli fazlasıyla ödemek zorunda. İşveren, işçinin rızasıyla uygun bir zamanda fazla çalışmayla orantılı izin de verebilir.
En az bir yıl çalışmış olan taksi şoförlerine yılda en az iki hafta, elli yaşından büyük şoförlere en az üç hafta ücretli yıllık izin verilir. Taksi şoförü, kendi kusuruyla bir aydan daha uzun bir süre hizmeti yerine getirmediği takdirde işveren, çalışılmayan her tam ay için, yıllık ücretli izin süresinden bir gün indirim yapabilir. Yıllık ücretli izinler, kural olarak aralıksız verilir, anlaşmayla en fazla ikiye bölünerek kullanılabilir. İşveren, yıllık iznini kullanan şoföre, ücretli izin süresine ilişkin ücretini, izin başlamadan önce peşin olarak ödemekle yükümlüdür. Taksi şoförü yıllık izin hakkından vazgeçemez.
İş Kanunu’na tabi olanlar
Taksicinin 4857 sayılı İş Kanunu’na tabi olabilmesi için taksi sahibi de çalışıyorsa en az üç şoför daha olmak üzere aynı takside 4 kişinin çalışması gerekiyor. Taksi sahibi ile birlikte aynı takside Ahmet Bey, Mehmet Bey ve Ali Bey şoför olarak postalar halinde çalışıyorlarsa çalışanlar İş Kanunu kapsamındadır.
İşe başladığı günden itibaren, deneme süresi dahil, bir yıl çalışmış şoförlere yıllık ücretli izin verilir. Hizmet süresi 1-5 yıl arasında olanlara 14, 5-15 yıl arasında olanlara 20, 15’ten fazla olanlara 26 gün izin verilir.
İş Kanunu’na tabi olanlar, ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalışırsa ücretleri bir kat fazlasıyla ödenir. 1 Ocak, 23 Nisan, 1 Mayıs, 19 Mayıs, 30 Ağustos, 29 Ekim (1.5 gün), Ramazan Bayramı 3.5 gün, Kurban Bayramı 4.5 gün olmak üzere bu günler ulusal bayram ve genel tatil günleri olarak belirlenmiştir. Günlük 50 TL’ye çalışan şoför bayramda bir gün çalışmışsa ilaveten 50 TL olmak üzere toplam 100 TL ücret alır. Şoförler, hakları ödenmezse iş mahkemesinde dava açabilir. Sigortasız çalıştırılmış ise işten ayrıldığı yılı takip eden 5 yıl içinde hizmet tespit davası açabilir.