Kendi işini yapan ‘emekliler’ yaşadı

Sosyal güvenlik destek primi (SGDP), emekli olanların yeniden çalışmaya başlamaları halinde SGK’ya ödemek zorunda oldukları prim anlamına geliyor.
Ekim 2008 sonrası ilk defa sigortalı olup yaşlılık aylığı almaya hak kazananlardan tarımsal faaliyette bulunanlar hariç emeklilik sonrası çalışmaya başlayanların emekli aylıkları kesiliyor. Bu kişiler SGDP ödeyerek hem çalışıp, hem emekli maaşlarını alma hakkına sahip değiller. Diğer yandan bu durumdaki kişiler eğer kendi nam ve hesaplarına çalışmaya başlarlarsa yüzde 15 oranında SGDP ödeyerek emekli aylıklarını almaya devam edebiliyor.
Ekim 2008 öncesi sigortalı olanlar, ne zaman ve hangi statüde emekli olurlarsa olsunlar, yeniden 4/a’lı olarak çalışmaya başlamaları halinde emekli aylıklarını kaybetmiyor. Bu kişiler yüzde 32 oranında SGDP ödeyerek emekli aylıklarını almaya devam edebilir.
Ekim 2008 öncesi emekli olanlar yeniden 4/b’li olarak çalışmaya başlarlarsa, yani kendiişlerini kurup esnaf ya da tüccar olurlarsa yüzde 15 oranında SGDP ödemek durumunda. Emekli olduktan sonra devlette herhangi bir pozisyonda çalışmaya başlayanların ise SGDP ödemeleri söz konusu değil. Bu kişilerin emekli aylıkları memur olduklarında doğrudan kesiliyor.

Emlakçı, lokantacı...
Dün Başbakan Davutoğlu’nun açıkladığı SGDP oranının düşmesi yalnızca emekli olduktan sonra kendi nam ve hesabına çalışan kişiler için geçerli. Yani ilk kez sigortalı olduğu tarih fark etmeksizin emekli olduktan sonra kendi nam ve hesabına çalışmaya başlayan yani köşede bir emlakçı açan, bir lokanta işletmeye başlayan emeklinin ödediği sosyal güvenlik destek primi oranı düşüyor.
Ekim 2008 öncesinde ilk kez sigortalı olup emekli olduktan sonra yine 4/a’lı olarak çalışmaya başlayan bir kişiden kesilen yüzde 32 oranındaki SGDP’de herhangi bir azalma yok.
Emekli olduktan sonra çalışmaya devam eden ve bu kapsamda bir dükkan açan emekliden yüzde 15 oranında alınan sosyal güvenlik destek priminin yüzde 10’a düşmesi pek çok emeklinin eline geçen parayı artıracak.
Emekli aylığı 1.000 TL olan emekliden yapılan kesinti miktarı 150 TL’den, 100 TL’ye inecek. Dolayısıyla emekli aylıkları arttıkça emekli maaşlarındaki artışının miktarı da artacak.

2.9 milyon emekli kapsama alanında!
Çalışma Bakanı Faruk Çelik’in 4 Şubat’ta cevapladığı soru önergesine göre Türkiye’de 3 milyon 472 bin kişiden sosyal güvenlik destek primi kesiliyor. Bu kişilerden 555 bin 782’si 4/a’lı. Yani emekli olduktan sonra bir işverene bağlı olarak çalışmaya devam eden kişiler. Bu kişiler ilk kez Ekim 2008 öncesinde sigortalı olmuş kişiler. Diğer yandan sosyal güvenlik destek primi kesilenlerin önemli bir bölümü 4/b’li. Yani emekli olduktan sonra işyeri açan veya şirket ortağı olanlar.
2 milyon 917 bin kişi, emekli olduktan sonra kendi işini açtığı için sosyal güvenlik destek primi ödüyor. SGDP ödeyen kişilerin SGK’ya ödedikleri prim miktarı 1.4 milyar TL. Bu rakamın 1.1 milyar TL7ye yakını 4/b’liler tarafından ödeniyor. 331 milyon TL ise 4/a’lılardan SGDP kesintisi olarak ödeniyor.

SGDP sistemi yeteri kadar duyurulmadı
SGDP uygulaması aslında çok eski. 1986 yılında 4/a’lılar için SGDP uygulaması hayata geçmişti. Ancak hem bu tarihten sonra, hem de 2008 yılından önce SGDP konusunda denetimler yapılmıyordu. 2008 yılında bu konudaki denetimler yapılmaya başlayınca vahim tablo ortaya çıktı. Pek çok vatandaş bu denetimler sonucunda yüklü prim borçları ile karşılaştılar.
Ancak SGDP uygulamasının yeterince duyurulmadığını da söylemek gerekir. Vatandaş bu konuda prim ödemesi gerektiğini bilmediği için borçlu duruma düşmüştü. Bu konuda daha önce iki kez yapılandırma hakkı tanınmıştı.
2012’deki yapılandırmadan SGDP borcu olan 117 bin kişi yararlanmıştı. 2014 yılında ise bu rakam 258 bin 859’a çıktı. Konuyla ilgili farkındalık arttıkça borçlarının olduğunu öğrenen ve bu borcu yapılandıran kişi sayısı arttı. Dolayısıyla emekli olduktan sonra çalışmaya devam edenler borçlarını yapılandırarak ödeme imkanına kavuştular.
SGDP oranının düşürülmesi, emekli olduktan sonra çalışmaya devam eden kişiler için emekli aylıklarının artması sonucunu doğuracağı için olumlu bir gelişmedir. Fakat bu primin tamamen kaldırılması da ilerleyen dönemlerde söz konusu olabilir. Ancak SGK’nın gelir gider dengesinin de bu değişiklik sonrasında iyi takip edilmesi gerekir. Bu değerlendirme sonrasında SGDP’nin tamamen kaldırılması da yeniden düşünülmelidir.