Sıfır noktası: Türkiye
Suriye Dışişleri Bakanı Esad Hasan eş-Şeybani, sessiz sedasız Lavrov ile aynı gün Türkiye’ye geldi. ABD ve Rusya arasında üç-dört kadar “gizli” görüşme zaten yapılmış. Fransa’nın ev sahipliğinde 12-17 Şubat’ta yapılan iki toplantıda Türkiye yoktu. Dün Birleşik Krallık’taki Ukrayna konulu toplantıda ise Türkiye’nin sandalyesi ayrılmıştı.
Geçen hafta Türkiye yoğun bir dış politika haftası yaşadı. Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov’un ziyaretiyle başlayan hafta, ABD-Rusya teknik görüşmelerine ev sahipliği ile devam etti. Gürcistan ve Arnavutluk Dışişleri Bakanları da mevkidaşları Hakan Fidan tarafından ağırlandı.
Aslında bu kadar değildi. Ankara, öne çıkarılmayan bir konuk ve gizli bir görüşmeye de ev sahipliği yaptı. Suriye Dışişleri Bakanı Esad Hasan eş-Şeybani, bu kez sessiz sedasız Lavrov ile aynı gün Türkiye’ye geldi. Uluslararası bir ajansın duyurduğu haber gün boyunca Türk tarafınca teyit edilmedi. Suriye tarafının “hassasiyetinin” dikkate alındığı görülüyor. Rusların yeni yönetim ile yeni başlangıç çabası malûm. Ancak yeni yönetimin mesafeli durmak istemesi de, zamanında İdlib’e düşen varil bombalarından dolayı anlaşılır.
Öte yandan Rusya-Suriye-Türkiye arasında bir süredir işleyen trafikten Ankara’nın taraflar arasında “kolaylaştırıcılık” üstlendiği söylenebilir. İki ülke arasında bilinen ilk temas 28 Ocak 2025’te Rusya Dışişleri Bakan Yardımcısı Mikhail Bogdanov ve Devlet Başkanı Putin’in Suriye Özel Temsilcisi Alexander Lavrentiev’in Şam’a ziyaretiyle kuruldu. Lavrentiev’in Şam’dan sonraki durağı Ankara’ydı. Ruslar ülkedeki üslerini korumak, Suriye de yaptırımlardan kurtulmak istiyor. Avrupa’nın Suriye’ye uyguladığı yaptırımların bir kısmını daha GKRY Dışişleri Bakanı’nın Şam ziyaretinden sonra askıya almış olması, ülkenin dikkate alması gereken gerçeklikleri olabildiğince net vurguluyor.
Suriye’ye Arapça bilen askeri ataşe
Bu arada bu hafta MSB’den askeri bir heyetin ikinci kez Şam’a gitmesi bekleniyor. Suriye’nin savunma ve güvenlik kapasitesini artırma çabasına katkı çerçevesinde Kara, Hava ve Deniz kuvvetlerinden generallerden oluşan bir heyet ocak sonunda Şam’daydı. MSB, bir askeri ataşe atayacağını da duyurmuştu. Şam’da Arapça bilen bir binbaşı ile askeri temsiliyetin başlatılması yönündeki hazırlıklar tamamlandı. Ataşenin, heyet ile birlikte giderek görevine başlaması planlanıyor.
Ukrayna masasında Türkiye’ye sandalye
Avrupalılar enteresan. Bazıları diğerlerinden daha fazla. Trump’ın, Rusya-Ukrayna Savaşı’nı nihayete erdirmek için girişimde bulunacağı aşikârdı. Trump’ın AB’ye başta savunma olmak üzere neler neler yapabileceği de öyle. Ancak beklediler. Bugün sadece Ukrayna’nın bundan sonra güvenliğinin ne olacağı değil, kendilerine ne olacağını da düşünmek zorundalar. Riyad’da ABD ve Rusya buluşup Ukrayna olmaksızın Ukrayna konuşulmasından adı geçenler hariç herkes rahatsız oldu. Mütekabiliyeti kendi kurdukları masalarda sergilemeye çalıştılar. Fransa’nın ev sahipliğinde 12-17 Şubat’ta yapılan iki toplantıda, savaşın başından bu yana tüm taraflarla görüşebilen Türkiye yoktu. Dün Birleşik Krallık’taki Ukrayna konulu toplantıda ise Türkiye’nin sandalyesi ayrılmıştı. Türkiye için rezerve edilen koltuğu Bakan Fidan’ın “Avrupa güvenlik mimarisi yeniden şekillendirilecekse bu, Türkiye olmadan mümkün değil. Altı çizilmesi gereken bir başka nokta da, Türkiye’yi dışlayan, Türkiye gibi bir askeri gücü dışlayan bir güvenlik mimarisi yaklaşımının çok gerçekçi olmayacağıdır” sözleriyle birlikte değerlendirmekte fayda var. Bir de Türkiye’nin bugüne kadar kendisinin olmadığı masalarda üretilen formüllere askeri katkı sunmama prensibini uyguladığını hatırlamakta.
Ukrayna’nın güvenliğine yönelik garantiler iki bağlamda tartışılıyor. Birincisi; ateşkes hattının nasıl korunacağı. Yani ateşkes hattında bulunacak askeri varlığın büyüklüğü, hangi şapka altında bulunacağı ve bunun ortaya çıkaracağı maliyet açısından. Ateşkes hattının uzunluğunu dikkate aldığınızda belki de binlerce askerin olması gereken bir yerden bahsediyoruz. Rusya’nın orada kimleri görmek isteyip istemeyeceğine kadar tartışılması gereken bir mesele. İkincisi de orta ve uzun vadede Ukrayna’nın güvenliğinin nasıl tesis edileceği açısından. Yakın zamanda NATO üyesi olması mümkün görünmediği için soru şu; “NATO üyesi değilken Ukrayna’ya nasıl güvenlik garantisi verilebilir?”
ABD-Rusya buluşması ilk değil
Lavrov’un ziyaretinden sonra 27 Şubat’ta İstanbul’da bir de ABD-Rusya teknik görüşmeleri gerçekleşti. ABD Dışişleri Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı Sonata Coulter ve Rusya Dışişleri Bakanlığı Kuzey Atlantik Bölüm Direktörü Aleksandr Darchiyev’in başkanlık ettiği görüşmeden bir gün sonra Darchiyev bu kez Rusya’nın ABD Büyükelçisi olarak atandı. Görüşmenin bu kadar kısa sürede sonuç üretmesi ilginç gelince perde arkasına biraz daha dikkatli bakmak icap etti. Meğer tarafların görüşmesi ilk kez kamuoyuna göstere göstere gerçekleşmiş. Arka planda duyurulmayan üç-dört kadar “gizli” görüşme zaten yapılmış. Avrupa bir buluşma noktası olamadığından en makûl seçenek olarak Türkiye’nin ev sahipliği tercih edilmiş gibi duruyor.
