İş Kanunu uyarınca işverenler, 50 veya daha fazla işçi çalıştırdıkları özel sektör işyerlerinde yüzde 3 engelliyi meslek, beden ve ruhi durumlarına uygun işlerde çalıştırmakla yükümlü. Bu yükümlülük kapsamında engelli çalıştırmak zorunda olan işverenler, çalıştıracakları engellileri kendileri bulabilecekleri gibi İŞKUR aracılığıyla da temin edebiliyor.
Mevcut çalışanlardan engelliliği olanlar, bu durumun sağlık raporuyla tespiti halinde, işyerinde uygun işlerde ve engelli statüsünde çalıştırılmaya başlanabilecek. Hatta İş Kanunu’na göre, işyerinin işçisiyken engelli hale gelenlere öncelik tanınır. İşçi halihazırda çalışsın veya işten ayrılmış olsun, işyerinde diğer engellilere göre öncelik tanınarak engelli statüsünde istihdam edilebilir.
Malul ve engelli...
Sigortalının veya işverenin talebi üzerine, SGK’nın yetkilendirdiği sağlık hizmeti sunucularının sağlık kurullarınca usulüne uygun düzenlenecek raporlar ve dayanağı tıbbi belgelerin incelenmesi sonucu, çalışma gücünün en az yüzde 60’ını veya vazifelerini yapamayacak şekilde meslekte kazanma gücünü kaybettiği SGK Sağlık Kurulu’nca tespit edilen sigortalı “malûl” sayılır.
Doğuştan ya da sonradan herhangi bir hastalık veya kaza sonucu bedensel, zihinsel, ruhsal, duygusal ve sosyal yeteneklerini çeşitli derecelerde kaybederek, toplumsal yaşama uyum sağlama ve günlük gereksinimlerini karşılamada güçlükleri olan birey ise, “engelli” olarak tanımlanıyor. Kişilerin engelli olup olmadıklarının değerlendirilmesi, “Engellilik Ölçütü Sınıflandırılması ve Engellilere Verilecek Sağlık Kurulu Raporları Hakkında Yönetmelik”e göre yapılıyor. Dolayısıyla, malul sayılan her sigortalı engelli raporu alabilirken, her engelli malul sayılmayabiliyor. Engellilik oranı en az yüzde 40 olan kişiler engelli kabul edildiğinden, engelli olan, ancak çalışma gücündeki kayıp en az yüzde 60 olmayan kişi malul sayılamıyor.
İki seçenek var
Kişi maluliyet nedeniyle işten ayrılmışsa, daha sonra maluliyetinin ortadan kalkması ve işverene başvurması halinde işveren tarafından eski veya benzer işlere “boş yer varsa” derhal, yoksa “boşalacak ilk yere” diğer isteklilere göre öncelik vererek alınmak zorunda.
Fakat maluliyet nedeniyle işten ayrılmakla birlikte maluliyeti azalmış veya azalmamakla birlikte başka bir işi yapmasına engel oluşturmayan hallerde (bu durumda, işverene bir zorunluluk yüklenmiyor), bu kişiler işyerinde meslek, beden ve ruhi durumlarına uygun işlerde engelli statüsünde istihdam edilebiliyor.
Engelli raporu alımı
Engelli kartının alınması için kişinin önce, engelli sağlık kurulundan en az yüzde 40 engelli olduğuna dair rapor alması gerekiyor. Engelli sağlık raporu, Sağlık Bakanlığı’nın bu raporu vermeye yetkili saydığı kamu hastanelerinden alınıyor.
Sağlık raporunu alabilmek için engellinin bizzat kendisi, velisi, vasisi ya da raporu isteyen kurum bizzat başvurabilir. Başvuruda bulunması gereken belgeler, hastanenin doldurulması için vereceği dilekçe, nüfus cüzdanı ve fotokopisi, en az 5 adet fotoğraf... Başvuru yapıldıktan sonra sağlık kurulu, kişileri ilgili bölümlere yönlendirerek muayene ve tetkik yapılmasını sağlıyor. Çıkan sonuca göre Sağlık Kurulu Raporu veriliyor.
Rapor ve kartın faydaları...
Sağlık Kurulu Raporu, nüfus cüzdanının aslı ve bir fotoğrafla Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı İl Müdürlükleri’ne başvuran engelliler, alacakları engelli kartıyla bazı kolaylıklardan yararlanabiliyor.
Engellilerden bir işverene bağlı olarak çalışanlar, engellilik oranı ve ilk kez sigortalı oldukları tarihe göre emeklilikte farklı koşullara tabidir. İlk kez 1 Ekim 2008 ve sonrasında sigortalı olan engelliler, SGK’dan alacakları sevkle, yetkili hastanelerden aldıkları sağlık raporları uyarınca çalışma gücündeki kayıp oranına göre emekli olur. Engellilere şehir içi ulaşım, Devlet Demir Yolları ve Deniz Yolları’na ait şehir içi ve şehir dışı seyahatler bedava. Şehirlerarası özel otobüs şirketleri indirim uyguluyor. THY’de yüzde 20 indirim mevcut.
Pek çok GSM operatörü engelliler için özel indirim uyguluyor. Belediyeler de, su faturalarında indirim uyguluyor. Engelli birey veya ailesi alacakları “0” otomobillerde ÖTV ve MTV gibi vergi muafiyetlerinden de yararlanabiliyor.
