İşverene ‘teşvik’ işsizliğe çare mi?

İşsizliğin artış gösterdiği dönemlerde teşvik uygulamaları önem kazanır. İşsizliğin içinde bulunduğumuz dönemde son dört yıl ortalamasının üzerinde olması teşvikler konusunu bugünlerde yeniden gündeme getirmiş oldu. En son açıklanan 2014 yılı Kasım ayı verilerine göre; genel işsizlik oranı 10,7 iken kadınların işsizlik oranı yüzde 13. Yine aynı dönemde 15 24 yaş arası genç nüfusun işsizlik oranı yüzde 19,9. İşsizlik rakamları özellikle kadınlar ve gençlerde Türkiye ortalamasının çok üzerinde. İşte bu noktada kadın ve gençlere yönelik teşvik düzenlemeleri var mı? Varsa da etkili olamıyor mu konusunu tartışmak gerekiyor.

Kadın ve gençler için
Halen uygulanmakta olan çok sayıda istihdam teşviki var. Ancak bu teşvikler içerisinde dezavantajlı gruplar olarak adlandırılan kadın ve genç çalışanlara yönelik teşvik uygulaması özel bir öneme sahip. Bu teşvik uygulaması Mart 2011’den bu yana devam ediyor. Bu teşvik için başvuruların sona ereceği tarih 31 Aralık 2015.
Kadın ve genç istihdam teşviki işverenlerce çok da iyi bilinen, anlaşılmış bir teşvik türü değil. Aslında bu teşvik kullanılabilse, işverenler belirli süreler boyunca kadın ve genç çalışanları için hiç prim ödemeyebilecekler. Ne var ki bu teşvikten yararlanabilmek için koşulların tam olarak bilinmemesi, bilinse bile işyerlerinde işe giriş çıkış süreçlerinin iyi takip edilememesi gibi sebeplerle işverenler bu teşvikten yararlanamıyorlar. SGK da bu teşvikten yararlanması mümkün olan işverenlere yeterli bilgi vermediği için teşvik sadece kağıt üzerinde kalabiliyor.

Genelge yolu kapattı
Zamanında teşvikten yararlanmamış işverenler bu teşviki öğrendiklerinde geçmiş dönemde yararlanamadıkları haklarını alabiliyorlardı. Şimdi ise yeni çıkarılan bir genelgeyle bu yol da kapatılmış oldu. SGK’nın bu son düzenlemeyi yapma nedeni de oldukça ilginç. Teşvikten sonradan yararlanma yolunu seçen işverenlerin SGK’nın iş yükünü arttırması ve bazı kamu görevlilerinin özel sektör çalışanı gibi bu teşviklerin alınmasında ekonomik fayda sağlamaları, teşvikin işyerlerine geriye dönük olarak kapatılmasına neden oldu. Şimdi SGK önemli davalarla karşı karşıya kalacak gibi görünüyor.

Nasıl işliyor?
Bu teşvikte, 1 Mart 2011 tarihi ile 31 Aralık 2015 tarihleri arasında işe alınan genç ve kadın işçiler, işyerindeki son altı aydaki ortalama işçi sayısına ilave olarak alınmışlarsa ilk koşul yerine getirilmiş oluyor. Yani ilave istihdam yaratmak gerekiyor. İkinci koşul ise işe yeni alınan kişilerin, işe alındıkları tarihten önceki altı aylık sürede işsiz olmaları. Yani bir işte çalışanı alıp hemen başka bir işe sokarsanız teşvikten yararlanamıyorsunuz. Son altı aydır işsiz olan genç ve kadınları işe alan işverenler bu imkândan yararlanabiliyor.
Diyelim ki işveren bu iki koşulu da yerine getirdi, o zaman işe alınan bu yeni çalışanların prime esas kazançları üzerinden hesaplanan sigorta primlerinin işveren hisselerine ait tutarları İşsizlik Sigortası Fonundan karşılanıyor. İşverenler bu kapsamda aldıkları çalışanları için belirli süreler için prim ödemiyorlar.
Kadın ve genç istihdam teşviki için son başvuru tarihi 31 Aralık 2015. Bu tarihte bile başvuran işverenlerin işe aldıkları kişilerin durumuna göre, bu tarihten sonra 24 aydan 54 aya kadar teşvikten yararlanmaları mümkün.