İşsizlik sigortası fonu teşviklerle eritilmesin

Geçen hafta Başbakan Ahmet Davutoğlu’nun açıkladığı istihdam ve teşvik paketi özellikle işsizliğin yeniden yükselme eğiliminde olduğu bu dönemde Türkiye ekonomisi açısından olumlu sonuçlar doğurabilir. Özellikle yeni yatırımlar açısından 1. ve 2. bölgede de sigorta primleri işveren hissesinin 2 yıl boyunca devlet tarafından karşılanacak olması da önemli. Ayrıca işbaşı eğitim programı kapsamında eğitim alan işsizlerin istihdam edilecekleri sektöre göre 3.5 veya 4 yıl süreyle yine işveren tarafından prim ödenmeden istihdam edilecek olması da işverenlerin yüzünü güldürecektir.

Toplum yararına
Bakanlar Kurulu kararıyla, işsizlik sigortası fonundaki paranın “işgücünün istihdam edilebilirliğini artırmak, çalışanların vasıflarını yükselterek işsizlik riskini azaltmak ve teknolojik gelişmeler nedeniyle işsiz kalması beklenenlerin başka alanlara yönlendirilmesini sağlamak, istihdamı artırıcı ve koruyucu tedbirler almak ve uygulamak, işe yerleştirme ve danışmanlık hizmetleri temin etmek, işgücü piyasası araştırma ve planlama çalışmaları yapmak amacıyla” kullanılabilecek yüzdesi 2015 yılı için yüzde 30’dan yüzde 42’ye yükseltildi.
Diğer yandan bu miktarın toplum yararına programlar için de kullanılabilmesinin önü açıldı. Yani 120 bin kişiye sağlanan istihdamın maliyeti işsizlik sigortası fonundan karşılanacak.
Toplum yararına çalışma programları işgücü piyasası literatürüyle ifade edilirse “pasif istihdam” politikalarıdır. Yani işsizleri meslek sahibi yapacak, istihdam edilebilirliklerini artıracak ve onlara yeni bir beceri kazandıracak nitelikte değil, yoksulluğa düşmelerini engelleyici ve daha çok toplumsal fayda sağlayacak işleri yaparak işgücü piyasasından uzak kalmamalarını sağlayacak bir programdır. Bu nitelikteki bir programın maliyetinin işsizlik sigortası fonundan karşılanması işsizlik sigortası fonunun işleyişine de aykırıdır.

Fonda 83 milyar TL
İşsizlik sigortası fonunda Şubat itibarıyla 83.3 Milyar TL para var. Ancak fondaki para işsizlerin ancak yüzde 10’u için kullanılabiliyor. Yararlanma kriterleri çok ağır olduğu için pek çok işsiz vatandaş işsizlik sigortasından maaş alamıyor. İşsizlik sigortası fonundaki paranın, ağır koşullar nedeniyle işsizlere maaş olarak gitmemesi, gün geçtikçe birikmesi fonun akıbeti konusundaki endişeleri artırıyor.
Bakanlar Kurulu’nun aldığı kararla 2015’de 3.7 Milyar TL aktif işgücü programlarında ve toplum yararına çalışma kapsamında kullanılabilecek. Bu rakam 2014 yılında fondan yapılan 1.6 Milyar TL harcamanın iki katından fazla.

Kazasız işverenler...
Torba kanunda da işsizlik sigortası fonundaki paranın kullanılmasına ilişkin maddeler var. Buna göre çok tehlikeli sınıfta yer alan ve 10’dan fazla çalışanı olan işyerlerinde 3 yıl boyunca ölümle veya sigortalıya sürekli iş göremezlik geliri bağlanmasıyla sonuçlanan bir iş kazası yaşanmaması halinde, işverenler 3 yıl boyunca işsizlik sigortası primini bir puan düşük ödeyecekler. Dolayısıyla iş sağlığı ve güvenliği maliyetlerinin kaza yaşanmaması halinde işsizlik sigortası fonundan karşılanması söz konusu olacak. Bu durumda işverenler de işsizlik sigortası fonundan yararlanacaklar.

Herkesiz tuzu var
İşsizlik sigortası fonu işçi, işveren ve devletin prim ödediği bir fon. Bu anlamda işsizlik sigortası fonunun ayrı bir özelliği var. İşsizlik sigortası ilk defa devletin de prim ödeyerek finansmanına katıldığı bir sigorta kolu. İşsizlik sigortası fonuna işverenler yüzde 2, işçiler ve devlet ise yüzde 1 oranında prim ödüyor. Yani fondaki paranın en önemli kaynağını işverenlerden kesilen primler oluşturuyor.
2014’de devlet 2.2 Milyar TL fona prim ödemiş. İşsizlik sigortası fonundan yararlanacak işsizlere yapılacak ödemeler düşünüldüğünde zaten bu prim miktarı fonun giderini karşılayabilecek miktarda. Ancak sorun işsizlik sigortası fonundaki paranın amacı dışında kullanılmaya başlanmasıyla ilgili. Bu konuda atılacak adımların sayısının artması halinde işsizlik sigortası fonunun akıbeti konusundaki endişeler güçlenecektir.