6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu üç buçuk yıldır yürürlükte. Kanun iş sağlığı ve güvenliği alanına yeni bir perspektif getirmişti. Kanunla bütün işyerlerinin iş sağlığı ve güvenliği profesyonellerinden hizmet alması gerekliliği doğdu. Kanun bu yükümlülük için geçiş süreci öngörüyordu. 1 Temmuz 2016 itibarıyla bu geçiş süreci tamamlanacak ve bütün işyerleri iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimlerinden hizmet almaya başlayacak. Dolayısıyla, yarından itibaren sigortalı kapıcı çalıştıran apartmanlarda bile iş güvenliği uzmanı olmak zorunda.
Yarın başlıyor
İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’na göre işyerleri üç sınıfta gruplandırılıyor. Buna göre, çok tehlikeli, tehlikeli ve az tehlikeli olarak işyerleri üçe ayrılmış durumda. Çok tehlikeli sınıfta fabrikalar, tersaneler ve şantiyeler var. Tehlikeli sınıfta ise imalathaneler ve orta ölçekli işletmeler yer alıyor. Az tehlikeli sınıfta ise süpermarketler, manavlar, ofisler bulunuyor. İşte yarından itibaren kamu kurumları ve az tehlikeli sınıfta yer alıp 50’den az çalışanı bulunan işyerleri için de uzman ve hekim görevlendirme zorunluluğu başlayacak. Yani, uzman ve hekimler, yarın devlet dairelerinde ve bakkallarda da işbaşı yapacak.
Ya apartmanlar?
İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun kapsamına kamu özel sektörde faaliyet gösteriyor olması fark etmeksizin bütün işyerleri giriyor. Bu yüzden, tek bir çalışanı bulunan apartmanlar, bakkallar ve muhasebe büroları da yarından itibaren iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi görevlendirmesi yapmak zorundalar. Görevlendirme yapmayan işyerleri yüksek idari para cezaları ile karşılaşabilirler.
6 bin TL ceza var
İş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi görevlendirmemenin idari para cezası oldukça yüksek. Çok tehlikeli sınıfta 50’den fazla çalışanı olan bir işyeri iş güvenliği uzmanı görevlendirmezse her ay için 19 bin 533 TL idari para cezası ödemekle karşı karşıya. 1 Temmuzdan sonra uzman ve hekim görevlendirmeyen işyerlerini de her ay için 13 bin TL idari para cezası bekliyor. Bu nedenle, küçük işyerlerinin konuyla ilgili olarak sorumluluklarını derhal yerine getirmeleri gerekiyor. Aksi takdirde, dükkânlarını kapatmak zorunda bile kalabilirler. Diğer yandan, 1 Temmuz tarihi yalnızca iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi görevlendirme için yürürlük tarihi. Yani, İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun uzman ve hekim görevlendirme dışında getirdiği diğer yükümlülükler için yürürlük tarihi işyerinin çalışan sayısı ve tehlike sınıfı fark etmeksizin 30 Aralık 2012’ydi. Dolayısıyla, bugün itibarıyla tek bir çalışanı bulunan bir bakkal dükkânı bile risk değerlendirmesi yapmak zorunda.
Uzman ve hekim görevlendirme yükümlülüğü küçük işyerleri için 1 Temmuz’da başlayacak. Ancak küçük işyerleri bile 30 Aralık 2012 tarihinden itibaren risk değerlendirmesi yapmak zorunda. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı küçük işyerleri için risk değerlendirme rehberleri yayımladı. Bu rehberler aracılığıyla küçük işyerleri kendi risk değerlendirmelerini yapabiliyorlar. Risk değerlendirmesi yapmayan işyerlerine yüksek idari para cezaları uygulanıyor. 10’dan az çalışanı bulunan az tehlikeli bir işyerinde risk değerlendirmesi yapılmamış olması halinde 3 bin 906 TL idari para cezası söz konusu. Tespitten sonra risk değerlendirmesi yapılmayan her ay için 5 bin 859 TL idari para cezası uygulanıyor. Dolayısıyla, risk değerlendirmesi yapmayan işveren idari para cezası ödeyerek faaliyetlerini sürdüremiyor. İdari para cezası işlemeye ve artmaya devam ediyor.
Kendi uzman olabilir
İş Sağlığı ve Güvenliği Mevzuatı işverenlere yalnızca yükümlülük getirmiyor. 10’dan az çalışanı bulunan az tehlikeli işyerlerinin işveren veya işveren vekilleri kendi işyerlerinin uzmanı olabiliyorlar. Bunun için Anadolu Üniversitesi ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın imzaladığı protokol çerçevesinde açılmış sertifika programına kendi işyerinin uzmanı olmak isteyen işveren veya işveren vekillerinin katılımı gerekiyor. Sertifika programı açıköğretim yoluyla yürütüldüğünden, programa katılacak kişilerin bir yere bağımlı olmaları da söz konusu değil. Program sonunda yapılacak sınavda başarılı olan işveren veya işveren vekilleri kendi işyerlerinin uzmanı olabilecekler. Böylece, sertifika sahibi işveren, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini kendisi veya işveren vekili tayin ettiği kişi ile yerine getirerek ekstra bir maliyete katlanmamış ve iş sağlığı ve güvenliği konularında bilinçlenmiş olacak.
İşyerinde kaza olursa
Türkiye’deki işyerlerinin yüzde 85’inin 10’dan az çalışanı bulunuyor. Bu işyerlerinin önemli bir bölümü de az tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri.
Bütün işverenlerin konuyla ilgili planlamalarını yaparak bir an önce harekete geçmeleri gerekiyor. Yarından itibaren görevlendirme yapmayan işverenler sorun yaşayacaklar. Diğer yandan, iş güvenliği uzmanı görevlendirmeyen işyerlerinde çalışanların iş kazası ve meslek hastalığı riski artacağı için işveren yalnızca idari para cezası ile değil, iş kazası sonrası maddi ve manevi tazminatlarla da karşı karşıya kalabilir.