Yıllık izin, Anayasal bir hak. Çalışanlar bu haktan kendi istekleriyle bile vazgeçemez. Yıllık izin alan işçi bu sürede başka işte de çalışamaz. Aksi halde işveren izinde ödediği ücreti işçiden geri isteyebilir.
İş Kanunu’na rağmen pek çok şirkette izni 60 - 70 gün birikmiş çalışanların bulunduğu görülüyor. Bu izinlerin kullandırılması gerekir.
İşçinin yıllık izin alabilmesi için deneme süresi dahil olmak üzere en az bir yıl çalışmış olması şart.
Bazı işverenler bir yılını doldurmamış çalışanlara peşinen yıllık izin veriyor. Bunu engelleyici bir hüküm yok.
İzin süresi
İşçiler bir önceki yıldan hak etmiş oldukları izinleri, bir sonraki yıl içerisinde kullanırlar. Bu kapsamda aynı işverene bağlı olarak; bir yıldan beş yıla kadar çalışmış işçiye 14 günden, beş yıldan fazla on beş yıldan az çalışmış işçiye 20 günden, on beş yıl ve daha fazla çalışmış işçiye 26 günden az izin verilemez.
Bu süreler asgari sürelerdir. İşveren isterse hedefleri tutturan işçilere ilave izin verebileceği gibi, toplu iş sözleşmesiyle daha uzun izinler belirlenebilir. 18 yaşından küçük ve 50 yaşından büyük işçilere 20 günden az izin verilemez.
Ücretsiz yol hakkı
Yıllık iznini işyerinin bulunduğu il dışında geçirecek olan işçilere, bunu belgelemeleri halinde işverenin 4 güne kadar ücretsiz izin vermesi gerekmektedir. İstanbul’da çalışan işçi iznini Bodrum’da geçirecekse işverenden gidiş ve dönüş için toplam 2 günlük ücretsiz yol izni talep edebilmektedir. İşveren bu durumda işçisinden, otel rezervasyon bilgisini isteyebilir.
Avans alınabilir
Çok bilinmeyen bir uygulama da yıllık izne çıkarken avans ödemesi zorunluluğu. İşveren, izne çıkmadan önce işçinin yıllık izin dönemine dair ücretini ödemek zorunda. Bu sayede işçinin yıllık izin süresince eline para geçmesi hedefleniyor.
1 günlük izin olmaz
İş Kanunu’na göre yıllık izin en fazla 3’e bölünebilir ve 3 parçadan birisinin 10 günden az olmaması gerekir. Dolayısıyla, 14 günlük yıllık izin süresi 10 gün, 2 gün, 2 gün veya 10 gün, 1 gün ve 3 gün şeklinde bölünebilir. Bu açık hükme rağmen, pek çok işyerinde 1 günlük yıllık izin kullanımları görülmektedir. Bu durum tespit edilirse, işveren idari para cezası ile karşılaşır ve her bir işçi için 270 TL ceza ödemek zorunda kalır.
İşyerinde cumartesi günü çalışma yapılsa da, yapılmasa da, işçinin yıllık iznine denk gelen cumartesi günü izninden düşülür.
Paraya çevrilmez
İşçilerin akıllarına en çok takılan konulardan bir tanesi de, kullanılmayan yıllık izinlerin yanıp yanmadığıdır. İzinlerin yanması gibi bir durum söz konusu değil. İşçi hak ettiği yıllık izinleri kullanmamışsa, bunları ilerleyen dönemde kullanabilir. Diğer yandan, uygun olan aslında yıllık izinlerin hak edildiği dönemden sonraki yıl içerisinde tamamen kullandırılmasıdır.
Brüt ücretten hesaplanır
İşçilerin birçoğunun, yanlış bir düşünceyle yıllık izinlerini bilerek kullanmadıkları ve işten çıkarılacak olurlarsa bu izinlerin ücretlerini almayı tercih ettikleri görülmektedir. Bu durumda, yıllık iznin mantığına aykırı bir hal söz konusu olmaktadır. Yıllık izin paraya çevrilemeyen bir haktır. Yani işçi, “İzin kullanmayayım işveren bana iznin parasını versin” diyemez. Ancak iş sözleşmesi sona erdiğinde işçinin kullanılmamış izinlerinin paraya çevrilmesi mümkün. İş sözleşmesinin feshedildiği tarihteki brüt ücret üzerinden kullanılmamış yıllık izinler paraya çevrilebilir. Bunun dışında paraya çevrilememektedir.
