Sanat eseri ağaçlar bile ölüyor
New York’ta Yoko Ono, Miles Greenberg ve Louise Bourgeois’in de işlerinin yer aldığı bir sergiye gidiyorsunuz.
Yoko Ono’nun enstalasyonunun yer aldığı galerinin girişinin beyaz levhalarla kapalı olduğunu görüyorsunuz.
Enstalasyona eşlik eden cıvıl cıvıl kuş sesleri de yok.
Görevliye soruyorsunuz, aldığınız cevap şu: ‘Maalesef ağaçlar öldü’.
Yoko Ono, John Lennon ile birlikte popüler kültür figürü olmasının yanı sıra sanatçı ve çevre aktivisti kimliğiyle de biliniyor.
New York’taki Faurschou Foundation’ın sergilediği enstalasyon da aslında İstanbullu sanatseverlerin yakından bildiği bir eser.
Yoko Ono’nun İstanbul Modern koleksiyonuna da bağışladığı eser İstanbul Modern’in 5. yılında sergilenmişti ilk kez İstanbul’da.
‘Ex It’ adlı eser tahta tabutlardan fışkıran yeşil ağaçlardan oluşuyor. New York’taki sergide ağaçlardan dördü ölünce serginin bu bölümünü sergi sona ermeden kapatma kararı almışlar. Yoko Ono’nun bir diğer işi, ünlü bir kişinin adının ayrı ayrı etiketlendiği suyla dolu cam şişelerden oluşan We’re All Water da kapalı galeri alanında sergilendiği için görülemiyor şimdi. ‘Ex It’ ise Faurschou Foundation tarafından daha önce vakfın Pekin’deki yeri de dahil olmak üzere başka mekanlarda 2015 “Golden Ladders” sergisinin bir parçası olarak sunuldu. ‘Ex It’ ayrıca 2022’de Litvanya’nın Vilnius kentindeki Çağdaş Sanat Merkezi’nde ve 1998’de Deitch Projects’te sergilendi. Bu sergiler herhangi bir sorun bildirilmeden sona erdi.Farklı alanlarda yalın ve vurucu işler gerçekleştiren Yoko Ono’nun bu işinde, son derece kaba bir işçilik ve malzemeyle yapılmış 50 adet tabutun kapaklarında bulunan pencerelerden dışarıya uzanan zeytin fidanları görülüyor. Enstalasyona, kaynağı belirsiz kuş sesleri eşlik ediyor. Sanatçıya göre ‘Ex It’, ‘bir süreklilik olarak yaşamın ta kendisi, ölüm; yaşamın kendisini var eden, yaşatan ve olgunlaştıran. ‘Ono’nun yapraklı enstalasyonu, doğal afet müdahalesini anımsatan düz ahşap tabutlardan büyüyen ağaçlarla, korkunç küresel olaylar karşısında bir umut ve yeniden doğuş ruhunu uyandırmayı amaçlıyor. Bu arada çiçek açan, hoş kokulu ağaçlar, kuş cıvıltılarının neşeli müziği ile birlikte yenilenme için duyusal umut deneyimleri sunuyor ve insanlığın dünyayla ve birbiriyle olan bağlarını hatırlatıyor. Yoko Ono birçok farklı türde çalışmış olsa da eserlerinin bazı ortak özellikleri var: Sadelik ve güçlülük. Bu, özellikle kabaca yapılmış elli ahşap tabutun kapaklarına açılan deliklerden zeytin ağaçlarının büyüdüğü “Ex It” de belirgin. Enstalasyon, kökenleri tespit edilemeyen kuş sesleri de içeriyor. Yoko Ono, bunun başımıza gelenler hakkında iyimserlik uyandıran türden bir çalışma olduğunu çünkü ölümün var olmasına rağmen ondan her zaman hayatın büyüdüğünü gösterdiğini söylüyor.
Yoko Ono’nun İstanbul Modern Koleksiyonu’na bağışladığı ve kendi deyimiyle “bir süreklilik olarak yaşamın ta kendisini anlatan”, “Ex It” adlı büyük ölçekli yerleştirmesinin bu kadar yıl dünyanın birçok yerinde sorunsuz sergilenmesine rağmen iklim krizinin zirve yaptığı, kuraklığın baş gösterdiği bir dönemde ağaçların ölmesi yüzünden sergilenememesi aslında tam da içinde bulunduğumuz zamanın özeti değil mi?
