Urla’da bir zeytin efsanesi ve Aşık Veysel

Ur­la’da, 1992 yı­lın­da baş­la­yan ka­zı ça­lış­ma­la­rı sı­ra­sın­da Ham­di Ba­la­ban Tar­la­sı’nda açı­ğa çı­ka­rı­lan bu­lun­tu­nun, es­ki çağ­dan ka­lan bir zey­tin­ya­ğı fab­ri­ka­sı­na ait ol­du­ğu­nun he­nüz an­la­şı­la­ma­dı­ğı gün­ler­de, ‘Dal­gıç’ la­kap­lı bir Ur­la­lı zi­ya­re­ti sı­ra­sın­da, “Ço­cuk­lar! Siz bir zey­tin­ya­ğı iş­li­ği ka­zı­yor­su­nuz!” der. Bir Ege­li ola­rak zey­ti­ni, zey­tin­ya­ğı­nı, zey­tin­ya­ğı iş­lik­le­ri­ni iyi ta­nı­yan Dal­gıç’ın bu yo­ru­mu üze­ri­ne bu­lun­tu, bi­len baş­ka in­san­la­ra da gös­te­ri­lir.
On­lar da onay­la­dık­tan son­ra bin­ler­ce yıl ön­ce­si­nin iş­li­ği için araş­tır­ma­la­ra baş­la­nır. Ana­do­lu’da açı­ğa çı­ka­rıl­mış, bi­li­nen en es­ki zey­tin­ya­ğı iş­li­ği­ni (fab­ri­ka­sını) aya­ğa kal­dır­ma ça­lış­ma­la­rı da 2004’te baş­la­mış olur. Bu pro­jeyle il­gi­li ola­rak ba­şın­dan be­ri Prof. Dr. Gü­ven Ba­kır ve gra­fi­ker Er­tan İp­lik­çi bir­lik­te ça­lı­şır­lar. Çu­kur­la­rın te­si­sin iş­le­yi­şi için­de­ki gö­rev­le­ri­ni ve bu­ra­da ne tür ma­ki­nelerin yer al­mış ola­bi­le­ce­ği­ni de araş­tı­rır­lar. 2 bin 600 yıl ön­ce­si­nin te­si­si­ni de can­lan­dı­ra­bil­mek için zey­tin ve zey­tin­ya­ğı­nın sa­hip ol­du­ğu özel­lik­ler doğ­rul­tu­sun­da fi­kir yü­rüt­me­ye baş­lar­lar... So­nun­da iş­lik aya­ğa kal­kar...

Ak­ka­le ve Çe­le­bi so­list
Kla­zo­me­nai Zey­tin­ya­ğı Fab­ri­ka­sı Ur­la’da İs­ke­le Ma­hal­le­si’nde... Ya­pı­lan ça­lış­ma­la­rı, iş­li­ğin o dö­nem­de ve gü­nü­müz­de­ki öne­mi­nin far­kı­na var­mak için gör­mek ge­re­ki­yor. Ur­la’da­ki iş­li­ğe ilk kez 2005’te git­tim. Ma­ki­ne Mü­hen­dis­le­ri Oda­sı İz­mir Şu­be­si Ti­yat­ro Top­lu­lu­ğu Ken­tin Oyun­cu­la­rı kü­çük bir Ak­de­niz kö­yün­de­ki zey­tin­ya­ğı atöl­ye­sin­de bü­yük bir kü­pün çev­re­sin­de ge­çen so­kak ti­yat­ro­su “Küp”ü oy­na­mış­tı. Son­ra bi­raz da iş­li­ği ge­zip, hay­re­te düş­müş­tük. Kla­zo­me­nai An­tik Ken­ti’nde ve baş­ka me­kan­lar­da zey­tin­ya­ğı fab­ri­ka­sıyla il­gi­li bir­çok et­kin­lik ol­du.
An­cak İz­mir Dev­let Sen­fo­ni Or­kes­tra­sı (İZD­SO), Kla­zo­me­nai An­tik Ken­ti Zey­tin­ya­ğı İş­li­ği’nde öy­le bir kon­ser ver­me­ye ha­zır­la­nı­yor ki... Bugü­ne ka­dar fab­ri­ka­nın bu­lun­du­ğu ala­nı gör­me­diy­se­niz bu kon­ser tam fır­sa­tı. 8 Ma­yıs’ta­ki kon­ser­de Mu­rat Ko­dal­lı, bes­te­le­di­ği Aşık Vey­sel Ora­tor­yo­su’nu ses­len­di­re­cek 150 sa­nat­çı­dan olu­şan or­kes­tra­yı yö­ne­te­cek.
Or­kes­tra­ya, Bel­kıs Ak­ka­le ve Cem Çe­le­bi so­list ola­rak eş­lik ede­cek. Bu­gü­ne dek açı­ğa çı­ka­rıl­mış olan zey­tin­ya­ğı te­sis­le­ri ara­sın­da, üç göz­lü “ke­sin­ti­siz yağ ay­rış­tır­ma” tek­no­lo­ji­si­ni kul­la­nan en es­ki iş­lik olan bu ta­ri­hi me­ka­nı­nın ta­nı­tı­mı için önem ta­şı­yan kon­ser, İz­mir Bü­yük­şe­hir Be­le­di­ye­si iş­bir­li­ği, Kes­ki­noğ­lu Şir­ket­ler Gru­bu ve zey­tin­ya­ğı mar­ka­sı Ra­vi­ka’nın spon­sor­lu­ğun­da ger­çek­leş­ti­ri­le­cek.
Ko­dal­lı’nın “Aşık Vey­sel Ora­tor­yo­su”nu İs­met İnö­nü Sa­nat Mer­ke­zi’nde din­le­miş­tim. Mü­zik­se­ver­ler­den hem olum­lu hem olum­suz tep­ki­ler var­dı. Ama ben Ur­la’da, Kla­zo­me­na­i’de ger­çek­le­şe­cek kon­se­rin fark­lı ola­ca­ğı­nı dü­şü­nü­yo­rum.
İZD­SO Mü­dü­rü Ke­nan Gök­ka­ya, baş­ta Ur­la­lı­lar, ya­rı­ma­da­lı­lar, zey­tin ve zey­tin­ya­ğı üre­ti­ci­le­ri ol­mak üze­re tüm İz­mir­li­le­r’i kon­se­re da­vet eder­ken 6 bin da­ve­ti­ye ba­sıl­dı­ğı­nı ha­tır­lat­tı.
Bin­ler­ce yıl­lık bir zey­tin ef­sa­ne­si­nin toz­lu top­rak­la­rı ara­sın­da,  Aşık Vey­sel’in “Be­nim sa­dık ya­rim, ka­ra top­rak­tır” di­ze­le­riy­le bu­luş­mak üze­re...