İzmir Türk Ocağı ve Menemen olayı

Sahil yolu üzerinden Konak’tan Karataş’a doğru giderken yolun sol tarafından sizi selamlayan tarihi İzmir Devlet Tiyatrosu binasını bilirsiniz. Bu muhteşem görünümlü bina bir önceki dönemde İzmir Halk Evi, daha önceki yıllarda da İzmir Türk Ocağı olarak İzmir tarihinde önemli yer tuttu. İzmir Türk Ocağı 1912 yılında kurulmuş olsa da özellikle kurtuluştan sonraki yıllarda İzmir sosyal hayatının en önemli merkezlerinden biri durumundaydı. Köylere kadar uzanan eğitim yardımı ve sağlık yardımı gibi çalışmaların yanı sıra İzmir’deki kültürel ve sanatsal aktivitelerin pek çoğunda İzmir Türk Ocağı başroldeydi.

88 yıl önce, ne yazık ki tarihimizin acı bir sayfası olan Menemen olayının yaşandığı günlerde de İzmir Türk Ocağı İzmirlilerin olaya gösterdiği tepkinin odak noktasındaydı.

Adnan Menderes Üniversitesi Tarih Bölümü Öğretim Üyesi Dr. Günver Güneş Hoca “Türk Devrimi ve İzmir Türk Ocağı” başlıklı makalesinde Kubilay ve iki bekçinin katledildiği haberi İzmir’e ulaştığı gün yaşananları “Türk İnkılabı’nın temel direklerinden ve Türkiye’nin en çağdaş kentlerinden İzmir’e çok yakın bir yerde böyle bir olayın çıkabilmesini kimse içine sindiremedi. Asteğmen Kubilay’ın Türk Ocağı üyesi olması ise İzmir Türk Ocaklıların üzüntüsünü daha da arttırdı.” cümleleriyle anlatmış.

Asteğmen Kubilay’ın katledilmesine gösterdiği tepkinin ötesinde, Onunla birlikte şehit olan Bekçi Hasan ve Bekçi Şevki’nin ailelerine yardım edilmesi konusunda çalışmalar yapan ve Ocak İdare Heyeti’nin teklifiyle iki şehit bekçinin çocuklarının okutulması kararına önderlik eden de yine İzmir Türk Ocağı’dır.

Aynı günlerde “İzmir Türk Ocağı Reisi Şerif” imzasıyla Gazi Mustafa Kemal Paşa’ya bir telgraf gönderilmiş ve yaşanan vahşet “Türk İnkılabına, aziz Cumhuriyetimize karşı Menemen’de işlenen faciayı protesto etmek ve bu hainlerin pek az bir zamanda cezalarını görmek isteyen binlerce halk gösterdiğiniz yolda gözünü kırpmadan yürüyeceklerine huzur-u devletlerinde bir daha yemin ettiklerini arz etmek için ocağımızı tevkil etmişlerdir” sözleriyle lanetlenmişti.

Kubilay’ın cenaze töreninde de İzmir Türk Ocaklılar yine en öndeydi. Cenaze töreni İzmir Türk Ocaklıların Türk Devrimi’ne bağlılıklarına paralel olarak bir gövde gösterisine dönüşmüştü.

Kubilay’ın katledilişinin birinci yılında yine İzmir Türk Ocaklıların organizasyonuyla devrim şehidinin unutulmaması için Menemen’de büyük bir miting düzenlendi.

Türk Ocakları 1931 yılında kapatılarak Halkevlerine dönüştürüldü ama vefatının ilk yılında başlatılan ve günümüze kadar gelen anma törenleriyle Kubilay yaşatılmaya devam ediyor.

Sevgili Günver Güneş Hoca’nın ve tabii ki diğer akademisyen dostlarımızın yaptığı araştırmalar neticesinde ortaya çıkan ancak yeterince geniş kitlelere ulaşamayan çok zengin nice çalışmalar var. Köşemiz “Tarih Notları” ile bunları size anlatmaya devam edeceğiz.

Ne siz ne sevdikleriniz, yeni yılda hiç biriniz eksik olmayın…