Yemyeşil bir bitki örtüsü, sarp dağlar aşarak alınan bir yol. Vadi boyunca kıvrılarak uzanan Cehlem nehri ve keskin virajlarla zorlu bir yolun ardından ulaşılan bir güzellik… Babür Hükümdarı Cihangir Şah’ın dizelerinde bahsettiği ‘yeryüzünün cenneti: Keşmir.
İngilizlerin çekilmesinden sonra Hindistan ve Pakistan burayı 78 yıldır paylaşamıyor. Dünya da son 30 yıldır bu gerilimi diken üstünde izliyor. Bunun sebebi iki komşu ülkenin nükleer silah gücüne sahip olması.
Bölge bugünlerde yine gergin. Sebebi, Hindistan idaresindeki Cammu Keşmir’in Pahalgam bölgesinde Hint turistleri hedef alan ve 26 kişinin öldüğü saldırı. Yeni Delhi, saldırının arkasında Pakistan olduğunu iddia ediyor, İslamabad suçlamaları reddediyor. Sınırlar kapatıldı, 70 yıllık ‘İndus Su Antlaşması’ askıya alındı. Bölgede tansiyon yüksek.
6 yıl önce
Bu tip gerginlikler bölge için yeni değil. İki ülke tarihte sekiz kez savaşın eşiğine geldi. Son olarak Şubat 2019’da Hint konvoyuna yapılan saldırıda 44 asker ölmüştü. Son 30 yılın en büyük saldırısında, taraflar birbirlerinin savaş uçaklarını bile düşürmüştü.
Ağustos 2019’da ise Hindistan Cammu Keşmir’e ayrıcalık tanıyan anayasa maddesini iptal etmişti. Gerilimin arttığı o dönemde Keşmir’e gitmiştim. Hindistan Cammu Keşmir’de sokağa çıkma yasağı ilan etmiş, ‘Pakistanlı teröristlerin hücre bağlantılarını kesiyoruz’ diyerek iletişim hatlarını kesmişti. ‘’Teröre karşı Keşmirliler’i koruyoruz’’ diyerek de bölgedeki 700 bin askerine ek olarak 180 bin kuvvet sevk etmişti. Pakistanlı yetkililerle konuştuğumda edindiğim hava şuydu: İki ülke savaşın eşiğine gelebilir ama diplomasi bir şekilde devreye girer, mesele nükleer aşamaya geçmez.
Lakin Pakistan kontrolündeki Azad (Özgür) Keşmir’de yerel halkla konuştuğumda gördüğüm tablo çok farklıydı. Onların her an çatışmaya hazır, dahası bunun için iştiyak duyan havaları beni çok şaşırtmıştı.
Keşmirliler savaşa hazır
Bilindiği gibi Batıdaki Azad yani Özgür Keşmir ile kuzeydeki Gilgit-Baltistan bölgesi Pakistan’ın kontrolünde, güneydeki Cammu Keşmir ise Hindistan’ın. İki ülke arasında 780 km uzunluğunda ateşkes hattı var. Bölgede son nüfus sayımı 2011’de yapıldı. Azad Keşmir’de Müslüman nüfus yüzde 99, Cammu Keşmir’in tamamında yüzde 68. Burada Hinduların oranı ise yüzde 28’di.
Azad Keşmirliler’e kulak verdiğimizde, Keşmir’de doğmuş Gulabı Han ‘karşı taraftaki akrabalarını en son altı ay önce gördüğünden’ yakınıyordu. 62 yaşındaki Muhammed Erşad Abbasi ‘‘Karşı tarafta Müslümanlar zorluklara katlanıyor, artık oraya geçip kardeşlerimize yardımcı olmak istiyoruz.’’ diyordu. Bir diğer Keşmirli daha sertti: “Bizim isteğimiz, Pakistan’ın Hindistan ile savaşması. Biz savaşa hazırız.”
“Savaşı biz başlatmayız”
Keşmirliler’de savaşmak için öyle güçlü bir irade vardı ki, sanki Pakistan yönetimi onları dizginlemeye çalışıyormuş gibiydi. Dönemin Pakistan Cumhurbaşkanı Dr. Arif Alvi ile yaptığımız röportajda bunu sorduğumuzda şöyle cevap vermişti:
“Keşmirliler tabii ki savaş istiyorlar, çünkü savaş olmadan da ölüyorlar. Bir savaş olacaksa, onu Pakistan başlatmayacak. Ama başlarsa kendimizi savunabilecek güçteyiz.”
Çin ve Afganistan ile bağlantısı olan, 7 bin 700 metre rakımlı Keşmir’e sahip olmak bölgeyi stratejik olarak kontrol etmek demek. İhtilaflı alanlardan geçerek denize ulaşan İndus nehrinin kontrolü de ekonominin belkemiği tarım için hayati önemde. Ayrıca uranyum açısından önemli bir maden yatağı... Pakistan’ın tarihi bağların ötesinde böyle stratejik bir alanı bırakmaya niyeti yok. 6 yıl önce “savaşı başlatan taraf olmayız” diyen Pakistan’ın bugün de aynı noktada olduğuna eminim. Lakin Keşmir meselesinde diplomatik açıdan yıllar içinde zemin kaybetme riskini de hesap etmesi gerekir.
