Troya’dan merhaba

Can dost ve bilge Halikarnas Balıkçısı Anadolu’yu bir halıya benzetir. Köşelerinden biraz yıpranmış olmakla birlikte üzerinde yüzlerce motif barındıran dünyanın en eski halısı gibidir Anadolu. Yeryüzü coğrafyası üzerine serilebilecek tek örtü Anadolu’dur elbette. Halı ne denli eskiyse o ölçüde kıymetlidir ki Anadolu dünyanın en eski kültür coğrafyasıdır; bununla birlikte eski olmasının yanında bir halı üzerinde ne kadar çeşitli motif varsa halının kıymeti daha da artar.

Halı benzetmesi üzerinden Anadolu’ya yaklaştığımızda başta Troya, Alacahöyük, Kaniş-Kültepe, Hacılar, Bergama, Aspendos, Priene, Miletos, Heraklia, Sümela Manastırı, Deyrulzafaran Manastırı, Malabadi Köprüsü, Pamukkale, Kapadokya, Nemrut Dağı, Ani şehri, Bursa Ulu Camii ve daha yüzlercesi birer motif gibidir.

Tarihçi değil, şair

Bu kültürel yer ve yerleşkelerde düşünürler, şairler, mimarlar, sufiler kendi alanlarının en üstün ürünlerini, eserlerini meydana getirmişlerdir. Akdeniz uygarlığının merkezi konumunda olan Anadolu’dan tüm Anadolulu gibi düşünenlere Troya’dan merhaba.

M.Ö. 1200 yıllarına kadar inen geçmişiyle önemli bir yerleşke olmakla birlikte Anadolu mitolojisinin en etkileyici mitos örneğine konu olan Troya, erken Hıristiyanlık dönemine kadar önemli bir yerleşke olarak karşımıza çıkar.

Smyrnalı (İzmirli) şair Homeros; Akalar ile Troyalılar arasında geçen savaşı “İlyada” adlı eserinde konu edinir. Lakin bu savaşın çıkma sebebi Homeros’un dediği gibi Troya kralının oğlu Paris’in Aka prensesi Helena’yı kaçırması değildir. Elbette savaş da tahta bir atın gövdesine saklanarak Troya surları içerisine sızan askerlerin baskınlarıyla sonuçlanmamıştır.

Mitoloji bilim alanı iki farklı yönden irdelenmelidir: Mitos (hayal ürünü sebep ve sonuçlar) ve logos (gerçeğe dayalı sebep ve sonuçlar). Homeros’u öncelikle bir tarihçi olarak düşünemeyiz, bu nedenle Homeros’un destanda ileri sürdüğü sebep ve sonuçlar mitos kaynaklıdır. Yani Troya Savaşı’nın başlaması ve sonuçlanmasına dair söylediği sebep ve sonuçları hayalidir. Şair olan Homeros söyledi; onu tarihçi olarak yanlış bilen takipçileri de söylediklerini yazdılar.

İnsanoğlunun tarihinde Troya Savaşı barbarlarla uygarların ilk büyük mücadalesi olarak iz bırakır. Ege’nin Anadolu’ya göre elbette öte yakası olan coğrafya M.Ö. 1200’lerde barbar bir görünümdedir. Troya ise her anlamda medeniyetin zenginlikleri ile donanımlıydı.

Bu savaş Paris’in Helena’yı kaçırmasıyla başlamadı; bu savaşı sefil ve barbar Akalar Troya’nın zenginliklerini yağmalamak için başlatmıştır. Troya varlıklarını, zenginliklerini korumak için savunma savaşı yapmıştır.

Atı yaratan tanrı

Malum, barbarların savaş sebebi yağmalamaktır, uygarların savaş nedeni sahip olduklarını olası bir saldırıda korumaktır. 10 yıl süren bu savaşın bitiş nedeni de bir depremdir. Akalılar savaş esnasında meydana gelen depremle surları aşarak Troya’yı vahşice yağmalamışlardır.

Homeros bu savaşa tanrıları da katar. Deprem ve denizler tanrısı Poseidon savaşın başından itibaren Akaların yanındadır; özbeöz Anadolu tanrısı olan Apollo ise Troya taraftarıdır. Bu bağlamda doğal bir afet olarak depremin nedenini bilmeyen o dönem
insanları inançları gereği Posedion’un deprem yaparak surları yıktığına sevinirler. Troya’yı yağmaladıktan sonra da kendileri gibi korsan ve yağmacı tanrı Poseidon için tahtadan bir at anıtı yaptılar. Çünkü mitoloji dünyasına göre atı yaratan tanrı Poseidon’dur.