Karadeniz’den merhaba
Anadolu’nun kuzeyindeki “misafir seven deniz bölgesi”nin kültürel mirasından Anadolu’ya merhaba... Toprağın kokusu doğudan gelir, ateş batıda yükselir, su kuzeyden yola çıkar güneye doğru. Anadolu’nun kuzey bölgesi, coğrafyacı Strabon tarafından ikiye ayrılmıştır: Paflagonya (Batı Karadeniz) ve Pontus (Doğu Karadeniz).
Binlerce yıl önce bir göl vasfında olan şimdiki Karadeniz; İstanbul Boğazı’nın açılması sonucu Ege’nin tuzlu sularıyla dolarak bir deniz halini almıştır. Normal deniz seviyesinden 120 metre kadar aşağıdayken Çanakkale ve akabinde İstanbul Boğazı’ndan akarak dolan ve deniz seviyesine ulaşan Karadeniz, günümüzde Marmara Denizi’nden 40 santim kadar yüksektedir. Bu yüksekliği muhafaza eden en önemli faktör Karadeniz Bölgesi’nin çok fazla yağmur almasıyla birlikte Don, Dinyeper, Tuna, Kızılırmak, Yeşilırmak ve Çoruh gibi birçok nehirle sürekli beslenmiş olmasıdır.
Karadeniz, önemli sivil, dini ve askeri anıtsal mimari eserlere sahiptir. Ayrıca mitolojik karakterler başta olmak üzere birçok tarihi kişiliğin de yurdudur. Mitolojik kahraman Orfeus’un izi Of ve Çaykara yöresinde karşımıza çıkarken savaşçı kadınlar olan Amazonlar’ın anayurdunun Samsun yakınlarındaki Terme olduğu kabul edilir. Düşünür Diyojen Sinope’lidir.
Ünlü Pontus kralı Mitridates, başkenti Amasya olmak üzere Karadeniz’de güçlü bir devlet kurmuş ve emperyal Roma’ya karşı Anadolu’yu yiğitçe savunmuştur. Altın postlu koçu aramak için Karadeniz kıyılarına gelen Argonotların lideri İason’un izi Giresun’da karşımıza çıkarken, İason’a âşık olarak babasına dahi ihanet eden Medya gelecekten haber verme becerisi günümüzde basın-yayın organlarına isim analığı yapacak kadar etkili bir mitolojik anlatı kahramanıdır.
M.Ö. 7. yüzyıl başlarında Miletoslu kolonistlerçe ilkin polis (şehir) olarak kurulan Trapezus (Trabzon), Kerasus (Giresun), Sinope ve Samsun günümüzde de önemli merkezlerdir. Masa anlamına gelen Trapezus 1204 ile 1461 yılları arasında Kommenes Krallığı’na başkentlik yapmış; Fatih Sultan Mehmet tarafından fethedildikten sonra sancak merkezi olmuştur.
Artvin ile Safranbolu aralığında çok çeşitli kültürel mirasa sahip olan Karadeniz’de her şehir birbirinden belirgin ölçüde farklı zenginlikler gösterir. Akordeon ile başlayan yolculuk, Rize’de tuluma yerini bırakırken Trabzon’da kemençe tüm görkemiyle yerini alır. Giresun ve Ordu’da kaval, Sinop’tan Safranbolu’ya kadar da davul-zurna eşliğinde seyahatinizi farklı melodilerde sürdürürsünüz.
Zengin bir miras
Trabzon’da Ayasofya, Sümela, Kızlar Manastırı ve Santa yerleşkesi, Çamlıhemşin’de Zil Kale, Giresun’da Yason Burnu, Sinop’ta Alaattin Keykubat Camii, Kastamonu daday ilçesinde bulunan Mahmut Bey Camii, Safranbolu’nun Cinci Han’ı başta olmak üzere Karadeniz Bölgesi sadece coğrafi güzellikleriyle değil, kültürel miras örnekleriyle de dikkatleri çekmelidir.
Öte yandan Orfeus’un enstrümanı olan yedi telli lirin Of ve Çaykara’da lira adıyla bilinir olması bizim için son derece heyecan vericidir. Zira kemençeye Of yöresinde lira denmesi dolaylı olarak Of ilçesinin isminin Orfeus ile bağlantılı olabileceğini gösterir.
