İnsanat bahçeleri
İngiliz, Fransız ve Anzaklardan oluşan 25 bin kişilik sömürgeci Batılı güçler 25 Nisan 1915’te Çanakkale, Arıburnu’ndan karaya çıkarak hızla Conkbayırı’na doğru ilerlerler. 19. Tümen komutanı Mustafa Kemal, tümenine bağlı üç alaydan biri olan 57. Alay’ı Kanlısırt’a doğru yönlendirir. Alay komutanı Yarbay Hüseyin Avni Bey komutasındaki bu yiğit alay sadece 628 Mehmetçikten ibarettir.
Kan emen zihniyet
Emperyal amaçları için her türlü bahaneyi yaratmakla meşhurdur Batı toplulukları. Binlerce yıl önce yine Çanakkale bölgesinde bulunan Troya şehrini kız kaçırma bahanesiyle yakıp yıkmış, ellerine geçirdikleri hazineleri alıp götürmüşlerdir. Kalan hazineleri yüzyıllar sonra Heinrich Schliemann adlı bir başka soyguncu çalıp götürecektir.
Her çağın siyasi, inançsal, askeri, ekonomik yapısına göre türlü politikalar, bahaneler geliştirerek başta Afrika ve Asya olmak üzere dünyanın kanını emen bu zihniyet çağımızda da farklı bir görünümde değildir. Doğu medeniyettir; bu dairenin içeriğini kültürel eserlerle birlikte insani değerler meydana getirir. Doğu dünyası başta Hitit, Selçuklu, Osmanlı olmak üzere Batı’ya doğru genişlerken idaresi altına girenleri her şeyden önce insan olarak görerek insani onurlarını asla kırmamışlardır. Batı dünyası ise tarihsel olarak Doğu’ya doğru genişlememiştir; sızmıştır. Sızan topluluklar alabildiklerini alır ve kendi coğrafyalarına yeniden dönerler. Yani sömürür ve yağmalarlar. Görünümü ne olursa olsun yağmalayan her toplum barbardır.
Batı’nın kültürel ve ekonomik yağmalarının dışında yüzlerinden hiçbir zaman silemeyecekleri kusurları 1800’lü yıllarda kurmaya başlayıp 1958’e kadar devam eden “insanat bahçeleri”dir. Kızılderili, Afrikalı ve Aborjinleri tıpkı hayvanlar gibi bahçelere kapatıp para karşılığında sergilemişlerdir. İngiltere, Almanya, Fransa ve Belçika’da çok yaygın olan bu bahçelerde özellikle Afrika’daki sömürgelerinden getirdikleri insanları belli bir ücret karşılığında gösteriyor, maymunlarla aynı kafese koyuyor ve fuarlarda sergiliyorlardı. Oto Benga bu şekilde teşhir edilen kölelerden biridir. Serbest kaldıktan sonra yaşadıklarının yarattığı travmayı üzerinden atamayarak intihar etmiştir.
Her çağa bir kılıf
57. Alay komutanı Hüseyin Avni Bey esir aldığı iki Anzak subayına son derece nazik davranır. Korkudan tir tir titreyen bu esirlerin neden bu kadar korktuklarına anlam verememekle birlikte sakinleşmelerini bekler ve onlara çay ikram eder. Birkaç saat sonra sakinleşen iki esirden biri Hüseyin Avni Bey’in etrafında dönmeye başlar. Hüseyin Avni Bey buna anlam veremez ve esire “Ne arıyorsunuz?” diye sorar. Esir “Bize siz Türklerin kuyruklu olduğunu anlattılar. Kuyruğunuz yokmuş” derken hâlâ şaşkınlığını korumaktadır.
Hüseyin Avni Bey bir insanın başka bir insanın kuyruğu olacağına inanmasına şaşırır. Şayet hayvanat bahçelerinden bir farkı olmayan insanat bahçelerinden haberdar olsaydı elbette bu olaya şaşırmayacaktı. Büyük tabelalarla Exposition Coloniale yazılı bu bahçeleri ilk yasaklayanlardan birinin Hitler olması da ilginçtir.
İnsanı insan yapan şey hem gönlünden geçirdikleri hem de bununla doğru orantılı olarak yaptıklarıdır. Doğu’dan insanlık yayıldı ama Batı’da insanlık insanat bahçelerine kapatıldı. Doğu’nun merkezi Anadolu, Doğu’dan ve Batı’dan gelenleri cennet bahçesine her zaman kabul etti. Batı ise kendi kabuğundan her zaman sömürge maksatlı çıkmış ve her çağa göre bunun bir kılıfını bulmuştur. Buna dur diyebilme şansı yoktur fakat durdurmanın yolu eğitimdir.
