Avrupa'da asırlara meydan okuyan Osmanlı eserleri
26.10.2021 - 17:39 | Son Güncellenme:
1352 yılında Orhan Gazi'nin oğlu Süleyman Paşa'nın bugünkü Gelibolu'da bulunan Çimpe Kalesi'ni fethetmesiyle başlayan ilerleme Osmanlı ordusunun Viyana kapılarına kadar ulaşmasına değin devam etti. Sonrasında da Macaristan'dan Yunanistan'a uzanan geniş bir coğrafyada çok sayıda mimari eser kaldı. Beş asır boyunca Avrupa'nın hakimiyet kuran Osmanlı İmparatorluğu'ndan geriye kalan bazı önemli tarihi eserlere birlikte bakalım.
İhsan Dindar / Milliyet.com.tr - 14. yüzyılın ortalarından itibaren Trakya topraklarından Avrupa'nın içlerine doğru ilerlemeye başlayan Osmanlılar, bu geniş coğrafyada yüzlerce yıl boyunca hakimiyet kurdu. Mora yarımadasından Viyana kapılarına kadar uzanan bu önemli coğrafyayı asırlar boyunca barış içinde yöneten Osmanlılar, dünya mirası olarak da kabul edilen çok sayıda eseri günümüze miras bıraktı.
Yüzyıllar boyunca Rumeli eyaleti olarak anılan Osmanlı'nın Avrupa toprakları zaman içinde artan nüfus ve dönemin siyasi, ekonomik koşulları doğrultusunda farklı bölgelere de ayrıldı. Rumeli, Tuna Boyları gibi farklı isimlerle adlandıran Osmanlılardan geriye bu topraklarda geriye pek çok eser kalmış olsa da aslında büyük bölümü de savaşlar nedeniyle yok oldu, hatta bir bölümü de bilinçli bir şekilde yok edildi.
Kalemegdan, Belgrad
Sırbistan'ın başkenti Belgrad, yüzyıllar boyunca Osmanlı İmparatorluğu'nun Avrupa'ya açılan kapılarından biri olma özelliği taşıdı. Tuna ve Sava nehirlerinin kesiştiği geniş bir düzlükte kurulu olan Belgrad, konumu nedeniyle tarih boyunca stratejik öneme sahip olurken Osmanlıların da Avrupa seferlerinin hareket noktası oldu. Kentte bulunan Kalemegdan, bugün Belgrad'ın en turistik noktası olmakla birlikte Osmanlı'nın da stratejik bir kalesiydi.
Başkent Belgrad'a en hakim noktada bulunan Kalemegdan, günümüzde turistlerin ziyaretine açık bir açık hava müzesi konumundadır. Şehirde günbatımının en iyi izlendiği noktalardan biri olma özelliği de taşıyan Kalemegdan'da günümüze ulaşmayı başaran çok sayıda Osmanlı dönemine ait ağır silah da bulunuyor.
Gül Baba Türbesi, Budapeşte
Kanuni Sultan Süleyman döneminde Mohaç Meydan Muharrebesi'nin zaferle sonuçlanmasının ardından Osmanlı topraklarına katılan Budin'in İslamlaşması için çaba sarf eden isimlerden biri de Gül Baba idi. Son araştırmalara göre Isparta'nın Uluborlu ilçesinde doğan ve asıl adı Cafer olan Gül Baba, hoşgörüsü ve iyilikseverliği sayesinde hayatını sürdürdüğü Budin'de insanların sevgi ve saygısını kazanmayı başaran bir isim oldu. 1541 yılında Budin Savaşı'nda şehit düşen Gül Baba'nın cenaze namazı Şeyhülislam Ebussuud Efendi tarafından kıldırılmıştır.
Drina Köprüsü, Vişegrad, Bosna-Hersek
Yugoslav yazar İvo Andriç'e 1961 yılında Nobel Edebiyat Ödülü kazandırmasıyla dünya çapında ilgi çeken Drina Köprüsü, Sokollu Mehmet Paşa'nın memleketi Vişegrad'a bir armağanı olarak yaptırılmıştır. Mimar Sinan'ın 1577 yılında yaptığı köprü, 11 gözden oluşur. Drina nehri üzerine inşa edilen köprü, 180 metrelik bir uzunluğa sahip.
Enine 7 metre genişliğe sahip olan bu taş köprü, Yugoslavya'daki iç savaş sırasında büyük hasar almıştır. Savaş sonrası Türkiye tarafından restorasyonu gerçekleştirilen köprü günümüzde Bosna-Hersek'in en önemli simgelerinden biridir.
Kethüda Hamza Bey Camii, Eger, Macaristan
Macarca Eger, Türkçede ise Eğri olarak anılan Macaristan'ın kuzeyindeki bu sınır kenti, Osmanlıların en kuzeyde inşa ettikleri camiye ev sahipliği yapıyor. III. Mehmet döneminde Osmanlı topraklarına katılan Eğri'de inşa edilen Kethüda Hamza Bey Camii'nden günümüze sadece 40 metre yüksekliğindeki minaresi kalmıştır.
Alaca Camii, Kalkandelen, Kuzey Makedonya
Kalkandelen ya da diğer ismiyle Tetova, Kuzey Makedonya'nın Şar Dağı eteklerinde yer alan Müslüman çoğunluklu bir şehirdir. Kentte Osmanlı döneminden kalma çok sayıda cami, tekke ve sivil mimari eser bulunur. Bunlardan en ünlüsü de Alaca Camii'dir. 1438'de İshak Bey tarafından yaptırılan cami, renkli duvar işlemeleriyle dünya çapında bir üne sahiptir.
Blagaj Tekkesi, Bosna-Hersek
Mostar kenti yakınlarında ve Buna Nehri kıyısında yer alan Blagaj Tekkesi, masalsı güzelliğiyle ziyaretçilerini büyülüyor. Hersek bölgesinde bulunan tekkenin inşasına 16. yüzyılda başlanmış ancak tamamlanması epey zaman almıştır. Türbe ve misafirhane gibi bölümlerin de bulunduğu Blagaj Tekkesi, 1851 yılında kapsamlı bir yenileme çalışmasına geçirmiştir.
Mostar Köprüsü, Mostar, Bosna-Hersek
Mimar Sinan'ın talebesi Mimar Hayreddin tarafından 1566 yılında inşa edilen ve adeta Neretva üzerindeki bir "Osmanlı gerdanlığı" gibi uzanan Mostar Köprüsü, şehrin yerli ve yabancı turistler tarafından yoğun ilgi görmesinin de başlıca sebebi olarak gösteriliyor. Hersek bölgesindeki Mostar şehrine adını veren Eski Köprü'nün yıkıldığı 9 Kasım 1993, Mostarlıların hafızalarında kara bir gün olarak yer alıyor.
Mostar'ın Boşnak ve Hırvat mahallelerini de birbirine bağlayan tarihi köprü, asırlardır dini ya da etnik kökeni fark etmeksizin Mostarlı gözü kara gençler tarafından bir atlama platformu olarak da kullanılıyor. UNESCO Dünya Mirası Listesi'nde yer alan tarihi yapı, Türkiye'nin de aralarından bulunduğu bazı ülke ve uluslararası kuruluşların desteğiyle aslına uygun olarak 2004'te yeniden inşa edildi.
Gazi Kasım Paşa Camii, Pecs, Macaristan
Macaristan'ın en büyük ikinci kenti olan Pecs'te, günümüzde kilise olarak kullanılan Gazi Kasım Paşa Camii'nin yanı sıra Yakovalı Hasan Paşa Camii de bir diğer önemli Osmanlı yapısıdır. Kosova doğumlu bir asker olan Yakovalı Hasan Paşa Camii günümüzde el sanatları müzesi olarak kullanılıyor.
Başçarşiya, Saraybosna, Bosna-Hersek
Saraybosna, Avrupa'da Osmanlıların kurduğu en önemli kentlerden biri. Gazi Hüsrev Bey tarafından kurulan kent, yüzyıllar boyunca Rumeli'de Osmanlı imzasını en güçlü şekilde yansıtan kentlerden biri olma özelliğine sahipti. Müslüman, Katolik, Ortodoks ve Yahudi inancına sahip insanların bir arada yaşadığı Saraybosna, Osmanlı döneminde inşa edilmiş çok sayıda esere de ev sahipliği yapıyor. Tarihi kentin merkezinde yer alan Başçarşı ve etrafındaki sokaklar günümüze kadar ulaşmayı başarmıştır.
Beyaz Kule, Selanik, Yunanistan
Rotamızı Yunanistan'a çeviriyoruz. Osmanlı İmparatorluğu'nun İstanbul'dan sonra en büyük ikinci kenti olan Selanik, tıpkı Saraybosna gibi Müslüman, Ortodoks, Katolik ve Yahudilerin bir arada yaşadığı kozmopolit bir kentti. Öyle ki 1492'deki büyük sürgünden sonra Selanik'e gelen Sefaradlar ile birlikte kent, uzun bir süre dünyanın önemli oranda Yahudi nüfusuna ev sahipliği yapıyordu.
II. Murat döneminde 1430 yılında Osmanlı topraklarına katılan Selanik, 1912'ye kadar da imparatorluğun en önemli kentlerinden biriydi. 23 metre yüksekliğindeki Beyaz Kule, bu dönemin en anıtsal yapılarından biridir. Tam olarak ne zaman inşa edildiği bilinmese de II. Beyazıt dönemiyle ilişkilendirilir.
