Palmiye ağacı nereye yürüyor? Binlerce turistin gözdesi: 'Aynı kötü karakterler gibi'
24.09.2024 - 06:47 | Son Güncellenme:
Latin Amerika’da 'Socratea Exorrhiza' adı verilen bir palmiye ağacı, diğer ağaçlardan farklı olarak hareket edebilmesiyle ünlü. Yerel halk hatta bazı uzmanlar dahi bu ağacın köklerini yeniden şekillendirerek yavaşça yer değiştirdiğini, güneşe doğru yürüdüğünü söylüyor.
Derleyen: Melike Sarıkaya/ Milliyet.com.tr - Latin Amerika'da bulunan 'Socratea Exorrhiza' palmiye ağacı, hareket ettiği iddialarıyla oldukça ilgi çekiyor. Rivayete göre bu ağaç, köklerini yerinden çıkararak yavaş yavaş farklı bir noktaya ilerleyebiliyor. Her ne kadar bu iddialar bilimsel olarak kanıtlanmamış olsa da ağacın köklerinin zamanla şekil değiştirip yeni yerlere uzanması, bu söylentinin kaynağı olarak kabul ediliyor. Venüs Sinekkapanı gibi bazı bitkiler, sıradan bitkilerden farklı olarak hareket edebilme yeteneğine sahip ancak ağaçlar için böyle bir durum söz konusu değil. Peki, bu ünlü palmiye ağacını diğer ağaçlardan ayıran iddia ne kadar doğru?
BÖCEKLER ARACILIĞIYLA YAYILIYOR
Socratea exorrhiza, yaygın olarak 'yürüyen palmiye' veya 'cashapona' olarak da bilinen bu ağaç türü, tropik Orta ve Güney Amerika'nın yağmur ormanlarına özgü bir palmiye. Bu ilginç ağaç türünün, 25 metreye kadar uzayabildiği ve gövde çapının ise 16 cm'ye kadar ulaşabildiği biliniyor. Ancak genellikle 15-20 metre boyunda ve 11-12 cm çapında olan bu palmiyenin üzerinde çok sayıda epifit tür yani konak bitki türü de büyüyor. Ayrıca yürüyen palmiyelerin genellikle böcekler ve çeşitli canlılar tarafından tozlandığı ve bu canlılar aracılığıyla yayıldığı da bilinenler arasında.
Palmiyenin yürümesiyle ilgili olan iddialar, yıllardır turist rehberleri tarafından büyüleyici bir doğal olay olarak anlatılıyor. Bölgeye gelen ziyaretçilere, bu sıra dışı bitkilerin adeta birer doğa harikası olduğundan bahsedilirken, bazı yerel kaynaklarda ise bu davranış inanılmaz bir bitki adaptasyonu olarak yer buluyor. Gazeteci Sherry Seethaler, 'Curious Folks Ask 2' (Meraklı İnsanlar Soruyor 2) kitabında bu ağaçları esprili bir dille tanımlayarak şöyle dikkat çekici bir benzetme yaptı:
"Muhteşem bir B filmi kötü karakteri arayan senaristler, Orta ve Güney Amerika’daki yağmur ormanlarında bulunan yürüyen palmiyelerden öteye bakmasınlar. Bu ağaçlar, ışığa doğru uzanan yeni kökler geliştirip, ilerlemelerine mani olan eski köklerinin ölmesini sağlayarak gölgeden güneş ışığına doğru yavaşça yürürler."
YÜRÜDÜĞÜNÜ GÖRENLER VAR
Söylenenlere göre bu ilginç palmiye ağacı, yeni kökler geliştirerek kendisini hareket ettirebiliyor. Yani ağaç gitmek istediği yöne, yani besin kaynaklarının fazla olduğu yöne ya da güneş ışığına doğru yeni kökler geliştiriyor ve bu yeni kökler ise eski köklerin yerini alarak ağacı o yöne doğru hareket ettirmiş oluyor. Birçok kişi bu hareket durumunun yavaş ve fark edilmesi zor olduğunu belirtirken, bazıları ise apaçık bir şekilde bu ağacın yürüdüğünü gördüğünü iddia ediyor.
Bilim dünyasında yürüyen palmiye hakkında ilk dikkat çekici iddiayı, 1980 yılında kültürel antropolog John H. Bodley öne sürdü. Dr. Bodley, 'The Association for Tropical Biology and Conservation' dergisinde yayımladığı makalede, başka bir ağacın fide üzerine düşerek onu devirdiğinde 'yürüyen palmiye'nin köklerini kullanarak çimlenme noktasından uzaklaştığını belirtti. Bu ilginç gözlem doğrultusunda, olgunlaşmamış yürüyen palmiyelerin büyük tehlike oluşturan engellerden kaçınma yeteneğine sahip olduğunu dile getirdi. Bodley'in bu bulguları, bu ağaç türünün bilimsel açıdan daha fazla araştırılmasını sağladı. Bodley'in iddiasının ardından bir paleobiyolog, Socratea exorrhiza'nın yani yürüyen palmiye ağacının günde 2 ila 3 santimetre arasında hareket ettiğini ifade etti. Bu iddiaya göre, palmiye yeni kökler geliştirirken, eski köklerin yerini alarak kendini yavaşça başka bir yöne taşıyor. Ayrıca Slovak Bilimler Akademisi Bratislava'nın Dünya Bilimleri Enstitüsü'nden bir paleobiyolog olan Peter Vrsansky ise bu fenomeni ilk elden gördüğünü iddia ediyor. Ancak bu söylenceyi destekleyen bilimsel olarak bir kanıt ya da değerlendirilebilir bir veri söz konusu değil. Zira tam tersi yürümediğini ve tamamen sabit bir ağaç olduğunu kanıtlayan bir çalışma ve veriler de mevcut.
SADECE BİR EFSANEDEN İBARET OLDUĞUNU KANITLADI
Kosta Rika'nın Atenas kentindeki Sürdürülebilir Kalkınma Çalışmaları Merkezi'nin yöneticisi olan biyolog Gerardo Avalos, Socratea exorrhiza konusunda dünyanın önde gelen uzmanlarından biri. 2005 yılında Biotropica dergisinde 'Neotropikal Palmiyelerde Iriartea deltoidea ve Socratea exorrhiza'da Stilt Kök Yapısı' adlı bir çalışmasında, yürüyen palmiye'nin köklerinin hareket etmediğini ve dolayısıyla ağacın yürüyemediğini ortaya koydu. Avalos'un analizine göre, köklerin zamanla ölebilmesi mümkün olsa da gövde sabit bir noktada kök salmış olarak kalıyor. Bu durum, yaygın inançların aksine yürüyen palmiyenin yer değiştirmediğini net bir şekilde gösteriyor.
'Life's Little Mysteries' adlı popüler podcast serisinde konuşan Gerardo Avalos yürüyen palmiye hakkındaki efsaneleri bilimsel bir bakış açısıyla ele alarak bu konuda yaptığı kapsamlı araştırmaların sonuçlarını paylaşırken, "Makalem, yürüyen palmiye inancının sadece bir efsane olduğunu kanıtlıyor" açıklamasında bulundu. Ayrıca Avalos, bu tür efsanelerin bilimsel temele dayanmadığını vurgulayarak, "Bir palmiyenin orman zemini üzerinde yavaşça hareket ederek gölgelik ışık değişimlerini gerçekten takip edebileceğini düşünmek, sadece turist rehberlerinin yağmur ormanına gelen ziyaretçilere anlattığı ve ilgi çekici bulduğu bir efsaneden ibarettir" diye ekledi.
Avalos'un açıklamaları ve ayrıntılı bilimsel çalışması, yürüyen palmiye hakkında yayılan yanlış anlamaları, iddiaları tamamen çürütüyor. Yani güneşi aramak için yürüyen bir ağaç fikri her ne kadar büyüleyici ve ilginç görünse de aslında gerçeklik payı yok. Bu ağaç, adının aksine yer değiştirmiyor. Bilimsel araştırmalara göre, palmiye filizlendiği yerde sabit kalıyor, herhangi bir hareket göstermiyor. Ağaç, yalnızca rüzgarın veya insan müdahalesi gibi dış etkenlerin etkisi altında devriliyor ya da zarar görüyor. Bu nedenle yürüyen ağaç hikayesi bir efsaneden öteye geçemiyor. Peki, bu ağacı hareket ediyormuş gibi görünmesine sebep olan şey ne?
Diğer ağaçların kökleri genellikle toprağın derinliklerinde saklanırken, yürüyen palmiye bu normu bozarak tabanından birkaç metre yükseklikte, yüzeyde sergilenen etkileyici bir kök sistemine sahiptir. Bu benzersiz kök yapısı da bu ağacın yürüdüğü iddialarını tetikleyen etkenler arasında yer alıyor. Toprak zamanla aşındıkça yürüyen palmiyenin eski kökleri doğal bir döngü içinde ölerek yerini sürekli olarak yeni köklere bırakır. Bu sürekli yenilenen kök sistemi, ağacın adeta bir hareket içindeymiş gibi görünmesine neden olur. Köklerin bu sürekli yenilenme süreci, ağacın yüzeyde sürekli olarak yeni bir pozisyon alıyormuş gibi görünmesine olanak sağlar.
