ÇAĞIMIZIN HASTALIĞI D VİTAMİNİ EKSİKLİĞİ

Ülkemizde ve Dünya’da D vitamini eksikliği salgın gibi hızla yayılmakta.

Bu salgın sadece kemik hastalıklarına neden olmamakta, başta kanserler, enfeksiyonlar, romatizmal hastalıklar, otoimmün hastalıklar, nöropsikiatrik hastalıklar, koroner kalp hastalıkları ve hipertansiyon gibi çok sayıda hastalığa da  yol açabilmekte.

İnsan vücudunda bulunan D vitamininin yaklaşık % 90'ı güneşten gelen ışınlarından   derinin en derin tabakalarında sentezlenir . D vitamin eksikliğinde sadece takviye vitamin  alıp D vitamini düzeyini yükseltmek , buna karşılık güneş ışınlarına az maruz kalmak D vitamininden istediğimiz faydayı sağlamaz. Öğleleyin 30 dakika kadar güneşlenen bir kişinin vücudunda 10,000 ile 25,000 IU D vitamini sentezlendiği gösterilmiştir.

Besinlerle alınan bitkisel ve hayvansal D vitamini ince bağırsakta emilip kana geçer.  Yağda eridiği için safra tuzlarına gereksinim gösterir. Bu nedenle safra akımının azaldığı  karaciğer hastalıklarında D vitamininin emilimi azalır. Bu nedenle karaciğer-safra kesesi hastalarının D vitaminine ihtiyacı çok daha fazladır.

A vitamin, D vitamini aktivasyonu sağlar. Fakat A vitamininin  fazlalığı  ise D vitamininin aktivasyonunu azaltır.Bu sebeple bilinçsiz A vitamini kullanılmamalıdır. Bazı balık karaciğer yağlarında  (cod liver oil) A vitamini ünite olarak D vitamininden 150-12,000 kat daha fazladır. Bu duruma dikkat edilmeden daha yüksek D vitamini almak amacı ile fazla balık karaciğer yağı alınması zararlı olacaktır. Balık yağı (fish oil) ise rahatlıkla tüketilebilir . Çünkü balık yağında, balık karaciğer yağından farklı olarak ne D vitamini ne de A vitamini bulunur.

D vitamininin kemik sağlığı dışında  başka bir çok fonksiyonu vardır ;

1. Kanser oluşumunu önler  
2. Bağışıklık sistemini güçlendirir. otoimmün hastalıkların gelişimini  engeller.
3. D vitamini eksikliği insülin salgısını azaltarak tip 2 diyabet  riskini artırır.
4. Inflamasyonu azaltır.

Vücudumuza giren D vitamininin ancak %10’u yiyecekler   (yumurta, sakatat, balık, hayvansal yağlar ) ile alınır.Anne ve inek  sütünde bulunan D vitamini iyi emilimlidir.

Güneşli ülkelerde yaşayan ve yeteri derecede güneşlenen kişilerde D vitamini düzeyleri40ng/mL’nin  üzerinde olmalıdır.

Günlük D vitamin ihtiyacımız ne kadardır?

ABD’deki ‘Food and Nutrition Board’ 1997 yılında yaptığı bir yayında çocuklara 400İÜ/gün, erişkinlere 200İÜ/gün ve yaşlılara 400İÜ/gün D vitamini verilmesini önermektedir  T.C Sağlık Bakanlığı ise 1 yaşına kadar günde 400 İÜ D vitamini verilmesini önermektedir. Diğer yaş gruplarında güneşten yeteri kadar D vitamini sentezlenebileceğini düşünerek takviyeye gerek görmemektedir.Resmi çevreler günde 400İÜ D vitamini önerse de  Dünyanın en önemli D vitamini uzmanları günlük fizyolojik D vitamini ihtiyacının bu rakamların en az 10 katı, yani en az 4000-10000 İÜ olması gerektiğini söylemektedirler.

D vitamininin toksik düzeyi kaçtır?

D hipervitaminozu çalışmalarının zehirlenen olguların hepsinin günlük tükettiği D vitamini miktarı 40,000 ünitenin çok üzerindedir .D vitamini entoksikasyonlarının hemen hemen hepsindeki kan değerleri 275 nmol/L’nin çok üzerindedir, hatta çoğu kez 400 nmol/L’nin (160ng/mL) çok üzerindedir. Eğer yeteri kadar güneşlenemiyorsak D vitamini takviyesi almalıyız.

Bebeklerde D vitamini eksikliğine dikkat!

D vitamini yetersizliği her yaş grubunu etkilese de bundan en çok bebekler etkilenir.

Bu duruma üç temel faktör yol açmaktadır;

1) Hamilelik dönemde annenin D vitamini deposunun yetersiz olması.

2) Çocuğun yeteri kadar güneşlendirilmemesi .

3) Bebeğin yetersiz anne sütü alması .

Doğum yapan kadınların  birçoğunda kışın daha bariz olmak üzere  D vitamini yetersizliği saptanmaktadır.Bu durumu önlemek için ülkemizde ve Dünyada her doğan çocuğa 1 yaşına kadar günde 400 ünite D vitamini verilmektedir. Bu rakam bir kaşık balık karaciğer yağında bulunan yaklaşık miktardır.

Gebelikte D vitamini alımıza özen gösterin .

En az 2000 kadar genin sağlıklı çalışması D vitaminine bağlıdır. Bebek   açısından D vitamini sinir dokusunda büyüme faktörü düzeylerini de yükseltir. Anne karnında yetersiz D vitamini alan bebeklerde şizofreni, bipolar bozukluk, otizm, tip I diyabet, alerji, astım, diş çürükleri, osteoporoz, düşük doğum tartısı gibi hastalıklara yol açabilmektedir .

Peki hangi besinler D vitamininden zengin?

D vitamininin en iyi kaynağı balık yağıdır.Haftada en az 3 gün balık  tüketmek faydalı olur. Diğer hayvansal kaynaklarda az bulunur. Buna ragmen  hayvan ve bitki dokularında A vitamini ön maddesi bulunmaktadır. Bu ön madde güneş ışınları ile D vitaminine dönüşür.

Özetle;

D vitamini almanın ideal yolu güneşlenmektir. Ama maalesef çok büyük bir bölümüzün D vitamini düzeyleri son derece düşüktür. Bu nedenle takviye almak şarttır. İdeali takviyeye başlamadan önce 25 OH D vitamini düzeylerimizi ölçtürmektir. Normal düzeyler 40-110ng/mL arasındadır. 60-80 ng/mL arası iyi bir düzeydir.

Kanser, kalp hastalığı, mültipl skleroz, romatizmal hastalıklar ve otoimmün hastalıklar gibi kronik hastalıklarda günlük ihtiyaç çok daha fazla olabilir. Bu hastalarda ideali kan seviyelerine bakarak 25 OHD vitamini düzeylerini 80-100ng/mL arasında tutmaktır.

Diyetisyen Bahar DEMİRKIRAN