Tarihin en büyük ekolojik felaketi

Avustralya’da eylül ayından beri süren ve geçen hafta etkisini artıran yangınlar, 10 milyon hektardan fazla alanın yanmasına neden oldu. Bu, yangınların İskoçya’dan daha geniş bir alanı yok ettiği anlamına geliyor. Bugüne kadar 27 kişinin ve 1 milyara yakın hayvanın ölümüne, binlerce insanın yerinden edilmesine sebep olan ve bitmek bilmeyen yangınlar, şimdiden tarihin en büyük ekolojik felaketleri arasında yerini aldı. Tüm dünyanın gözünü kulağını Avustralya’ya çevirmesine neden olan yangınlar hakkında bilinmesi gerekenleri derledik.

Yangınların sebebi ne?

Aslında Avustralya’dan yangın haberleri almak alışılmadık bir durum değil. Öyle ki Avustralya yerlileri bu çalılık yangınlarını uzun süredir kontrollü olarak kullanıyor. Ancak mevcut yangınlar, kıtada bugüne dek görülen en büyük ve ciddi yangınlardan biri. Yangınların bu kadar büyümesinde ise yazların daha sıcak ve kuru geçmesinin etkisi var. Ülkede 2019 Aralık’ında en sıcak hava rekoru iki defa 40.9 ve 41.9 derece ile kırıldı. Uzmanlar bu yüzden, küresel ısınma ve artık “kriz” olarak nitelendirilen iklim değişikliğinin yangınlarla bağlantısına dikkat çekiyor ve hükümetin iklim politikalarını hedef alıyor.

Kuru alanlarda şimşeklerin çakmasıyla başlayan yangınlar hem rüzgar aracılığıyla hızla yayılıyor hem de yangınların kendi fırtınalarını yaratarak bir döngü oluşturmasına neden oluyor.

Yangınlar kontrol altına alınabilecek mi?

Avustralya tarihi, 2009’da 173 kişinin hayatını kaybettiği Kara Cumartesi’den 1851’de bir milyon hayvanın telef olduğu Kara Perşembe’ye yangın felaketleriyle dolu. Diğer yandan, bu felaketler nedeniyle yıllar içinde yangınlarla mücadele konusunda uzmanlaşmış. Buna rağmen, son yangınlar gönüllüler dahil yüz binlerce itfaiyecinin haftalardır süren yoğun mesaisine rağmen kontrol altına alınamadı. Bunun üzerine ordu, askerlerini, gemilerini ve hava araçlarını yangın bölgelerine gönderdi. ABD, Kanada ve Yeni Zelanda dahil birçok ülke de yangın bölgelerine takviye güçler gönderdi. Yine de yükseliği 70 metreye ulaşan ve saatte 10.8 km hızla yayılan yangınları tamamen söndürmek mümkün olmadı. Ülkenin henüz yaz sezonun başında olması nedeniyle uzmanlar, durumun çok daha vahim hale gelebileceği konusunda uyarıyor.




5 adımda yangında yaban hayata müdahale

1- Yüksek yangın riski taşıyan ormanlar için acil müdahale planı oluşturulmalı ve bu planlar sürekli güncellenmeli.

2- Ormanlık alanda yaşayan türlerin güvenli yaşam alanlarına ulaşmasını sağlayacak koridorlar oluşturulmalı.

3- Yangından etkilenen hayvanlara müdahale edilebilmesi için bu konuda bilgili personel alana ulaştırılmalı.

4- Yangından etkilenen hayvanların yakalanması ve nakliyesi için gerekli ekipman ve araçlar sağlanmalı.

5- Güvenli bir alana nakli gerçekleştirilen hayvanlar için acil müdahale istasyonları oluşturulmalıdır.

Kanguru Adası’nın üçte biri yok oldu 

Güney Avustralya eyaletine bağlı Kanguru Adası, denizaslanları, koala, kanguru, ornitorenk ve kıtaya özgü pek çok kuş türüyle biliniyor. Yetkililer, aralık ayından beri yangınların devam ettiği Kanguru Adası’nda en az 25 bin koalanın ve binlerce kangurunun öldüğünü belirtiyor. Yine adaya özgü ve nesli tükenmekte olan siyah papağanların da yok olduğundan endişe ediliyor. NASA’nın önceki gün yayımladığı uydu fotoğrafları da, adanın 155 bin hektarlık bir alana tekabül eden üçte birlik bölümünün yandığını gösteriyor.

Koalalar tehdit altında

Avustralya kıtasına özgü memelilerden koala, çok özel bir beslenme biçimine sahip. Onlarca okaliptüs türünden sadece birkaç tür okaliptüsün yapraklarını tüketirler. Hatta Avustralya’nın farklı bölgelerindeki koalalar farklı türde okaliptüslerle beslenirler. Günlük yarım kiloya yakın yaprak yiyebilirler. Su ihtiyaçlarını da yedikleri yapraklardan çıkardıklarından çok az su içerler. Sadece beslenmek için değil, yedikleri yaprakları sindirmek ve yerdeki yırtıcılardan korunmak için de gün boyu ağaçlara ihtiyaç duyarlar. Bu yüzden beslendikleri ağaçların yok olması koalaların da susuzluk ve açlıktan ölmesi anlamına geliyor. Uzmanlar, yangınların neden olduğu yıkımın koala türünü tehlikeye attığını söylüyor.

Yaralı hayvanlar için seferberlik

Avustralya’daki yangınlar, yüz milyonlarca hayvanın yaşamına mal olurken birçoğu da kurtarma ekiplerinin çabaları sayesinde hayatta kalmayı başardı. Vücutlarında yanıklar oluşan bu hayvanların tedavisi ve bakımı ise dünya çapında bir seferberlik yarattı. Bağış kampanyalarının yanı sıra dünyanın dört bir yanından gönüllü gruplar, koalaların yanık patileri için eldiven, annelerini kaybeden yavru kangurular için kese, yarasalar için kundak gibi çok sayıda el işi bakım malzemesi üretti. Yardımlar, Animal Rescue Craft Guild adlı organizasyonun çağrısıyla toplandı. WWF Türkiye, Avustralya’da yaban hayatı kurtarma çalışmalarına destek için Türkiye’den bağış yapmak isteyenleri WWF Avustralya ‘nın kampanyasına yönlendiriyor.

Ülkenin doğu ve güney bölgelerinde yoğunlaşan yangınlardan en çok Sydney ve Melbourne’u kapsayacak şekilde New South Wales ve Victoria eyaletleri etkilendi.

Yangınlar ekosistemi nasıl etkiliyor?

Ahmet Emre Kütükçü: WWF-Türkiye Yaban Hayatı Kıdemli Uzmanı

Mevcut yangınların şiddetli ve hızlı biçimde çok geniş bir alanı etkisi altına alması nedeniyle normalde yangından kaçabilecek türler kaçacak ve sığınacak alan bulamıyor diyebiliriz. Kaçabilseler dahi besin bulamama ve açlıktan ölme riskiyle karşı karşıya. Etçil ve böcekçil türler yangından etkilenen türleri yiyerek hayatta kalabilme şansı bulabilirken otçul türler için beslenecekleri bitkilerin tamamen yok olması nedeniyle durum çok umutsuz. Yangından en çok etkilenen memelilerden 63’ü, sürüngenlerden ise 76’sı tehdit altında. Yangınlar sonrası bu türlerin popülasyonları ciddi kayıplar verme ve tamamen yok olma riskiyle karşı karşıyalar. Yangın sona erse bile yaban hayatı çok ciddi sorunlar bekliyor. Yanan alanların tarım ve yerleşim alanlarına dönüşmesi, çalıların yok olması sebebiyle buralarda yaşayan canlıların kedi ve tilki gibi istilacı türlere karşı savunmasız hale gelmesi, gündüz sıcağında gölgede saklanması gereken sürüngenlerin saklanacak yeri kalmaması bunlardan sadece birkaçı. Bu yangınlar, halihazırda kuraklık sorunu yaşayan Akdeniz ormanları için de benzer dev yangınlara karşı hazırlıklı olmamız gerektiğini gösteriyor.

Ülkenin doğu ve güney bölgelerinde yoğunlaşan yangınlardan en çok Sydney ve Melbourne’u kapsayacak şekilde New South Wales ve Victoria eyaletleri etkilendi.

 Kortlardan yangın söndüren vuruş

Avustralya’da aylardır süren yangınların mega yangına dönüşme tehlikesi herkesi endişelendirirken tenisin en büyük turnuvalarından birine ev sahipliği yapan ülkede 20 Ocak’ta başlayacak Avustralya Açık Tenis Turnuvası’nın ertelenmesi tartışılıyor. ATP Cup ve diğer tenis organizasyonları için Avustralya’da olan tenisçilerden destek mesajları ve bağış açıklamaları geliyor. Nick Kyrgious’un ace başına 100 ila 200 dolar arası değişen bağış çağrısına Karolina Pliskova, Kvitova, Benoit Paire, John İsner ve Sam Stosur’un da aralarında olduğu oyuncular katıldı. Avustralya’daki orman yangınlarına sessiz kalmayan Maria Sharapova 25 bin dolar bağışta bulunduğunu açıklarken Rus rakete 50 bin dolarla Novak Djokovic de katıldı. Dayanışmaya her gün yeni bir oyuncu farklı bir boyutta dahil olurken tenisin zirvesinden yardım maçı açıklaması geldi. Rafael Nadal, Roger Federer ve Serena Williams’ın korta çıkacağı gösteri maçı 15 Ocak’ta Rod Laver Arena’da oynanacak. Dünya kadınlar tenisinin zirvesinde bulunan Avustralyalı oyuncu Ash Barty, hem çiftler hem de teklerde mücadele ettiği Brisbane Turnuvası’nda elde edeceği gelirin tamamını bağışlayacağını açıkladı.

Thor’dan rekor bağış

Avustralya’daki yangınlarla ilgili başta kıta ünlüleri olmak üzere birçok isim bağış yaparken yardım çağrılarını da yineledi. Yakışıklı oyuncu Chris Hemsworth, yangınla mücadele için 1 milyon dolar bağışlarken, Nicole Kidman ve müzisyen eşi Keith Urban 500 bin dolar bağışladı. Bağış yapan isimler arasında 1 milyon dolar bağış yapacağını açıklayan Elton John ve 500 bin dolarla şarkıcı Pink de yer alıyor. Komedyen Celeste Barber başlattığı yardım kampanyasıyla 31 milyon 705 bin 797 dolar topladı. Rabbitohs şapkasını açık artırmaya çıkarak 400 bin dolar toplayan Avustralyalı aktör Russell Crowe, Yeni Güney Galler İtfaiye ve Kurtarma Birimi şefi John Lardner’a 105 bin dolarlık bağış yaptı. Bir diğer Avustralyalı isim Kylie Minogue ise 500 bin dolarla destek verdi. Ülkenin bir başka yıldız ismi aktör Dacre Montgomery, bağışlarla 250 bin dolardan fazla para topladı. Avustralyalı Youtuber Muselk da topladığı bağışlarla 125 bin dolarlık katkı sundu. Başlattıkları kampanyalar ve bağış çağrılarıyla katkıda bulunan isimler arasında Cate Blanchett, Mel Gibson, Hugh Jackman, Naomi Watts, Ellen DeGeneres, Margot Robbie ve Selena Gomez de yer alıyor.

Yangın yerinden bildiriyorlar

Victoria eyaletinde yaşayan 240 bin kişiye evlerini tahliye etmeleri için çağrı yapıldı. Yangınların boyutunu tam manasıyla anlamak için ülkede yaşayan Avustralyalı gazeteci Tom Mcllroy ve yazar Halil Babilli’ye neler yaşandığını sorduk.

Halil Babilli: “Birkaç gün kesif duman altındaydık”

Yazar Halil Babilli, yangınların yoğun olduğu bir bölge olan Avustralya’nın Queensland eyaletindeki Brisbane’de yaşıyor. Şehre henüz dokunmasa da yangınların şehrin çevresinde epey yoğun olduğu belirten Babilli, “Birçok duygu bir anda yaşanıyor. İnsanlar üzgünler, dirayetliler, hükümete kızgınlar ama aynı zamanda da dayanışmanın getirdiği bir umut da var. Yangınlar sık sık yaşandığı için yangın bilinci yüksek bir ülke Avustralya” diyor. Görüşlerini aldığımız Babilli, yangın nedeniyle yaşadıklarını “Birkaç gün kesif bir dumanın altında yaşadık. Bir ara öyle kötüydü ki, camı pencereyi kapadık ve evcil hayvanlarımızı içeri aldık. Seyahatlerim dolayısıyla kurtarma çalışmalarına henüz katılamadım, bağışta bulunmakla yetinmek zorunda kaldık. Fakat yakında çalışmalara katılmayı düşünüyorum. Afeti yönetmek için federal hükümete çok rol düşüyordu, bilhassa durumun psikolojisini yönetmek tek başına önemli bir iş. Destek grupları oluşturuldu, gönüllüler insanlara destek veriyor. Gönüllülerin yiyecek içecek masraflarını halk karşıladı, federal hükümet yetersiz kaldı” diyor.

Tom McIIroy: “Desteklerle güvende hissediyoruz”

Avustralya’nın başkenti Canberra’da yaşayan deneyimli gazeteci Tom Mcllroy orada yaşananlarla ilgili bize şunları söyledi: “Yakındaki Yeni Güney Galler’deki orman yangınlarından kalın bir duman, her gün öğleden sonra ve akşamın erken saatlerinde Canberra bölgesine esiyor. 2003 yazında kendi yıkıcı orman yangınlarını geçiren bir şehir için bu duman korkunç bir hatırlatma. Noel’den beri neredeyse her gün bu duman geliyor. Arkadaşlarım ve meslektaşlarımız maske takıyor ve hava temizleyicileri satın alıyorlar. Avustralyalılar bu büyük yangınlara, birkaç yılda bir, bazen önemli can kaybı da dahil olmak üzere alışkındır, ancak 2019 ve 2020’de yeni bir şey gördük. Yaklaşık 30 kişi öldü, binlerce ev zayi oldu ve milyonlarca hayvan yandı. Bu acil durum sebebiyle bir şey temelde değişmiş gibi görünüyor. Avustralyalıların çoğu doğrudan etkilenmese de, birçoğu gelecekte yaşamın ve çevrenin yok edilmesini durdurmak için değişiklik talep ediyor. En kötüsü orman yangınları sezonunun başlamasına aylar kaldı! Bu yaşanan süreçte Avustralyalılar, dünyanın dört bir yanındaki arkadaşlarından aldığı destekle kendini güvende hissediyor”.