Çocuğun dilinden anlayan müze

Seyhan Akıncı - İngiltere’nin en önemli müzelerinden Victoria&Albert Museum üç yıllık renovasyon sürecinin ardından çocuklara özel bir müzeyi hayata geçirdi. Londra’nın Bethnal Green bölgesinde bulunan Young V&A adlı müze 1 Temmuz’da kapılarını açtı. 150 yıllık bir binanın içerisinde yer alan müzenin tasarım aşamasında mimarlık stüdyoları V&A proje ekibinin yanı sıra bölgedeki öğrenci, öğretmen ve velilere de danışarak çalıştı.

Greta’nın kitabı da müzede

14 yaşa kadar çocuklar için tasarlanan müze; Play (Oyna), Imagine (Hayal et) ve Design (Tasarla) adlı üç galeriden oluşuyor. Müzenin ortasında bulunan sarmal merdiven çocuklardan yardım alınarak tasarlanırken 11-14 yaş arasındaki çocuklar için tasarlanan Design adlı galeride tasarımın günlük hayattaki rolünü vurgulamak için mutfak aletleri ve oyuncaklar sergileniyor. İklim hareketinde öncü olan çocukların ve tüm dünyanın yakından tanıdığı Greta Thunberg’in 16 yaşındayken yayımladığı “No One is Too Small to Make a Difference” adlı kitabının bir kopyası da müzede yer alıyor. 0-5 yaş arasındaki çocuklar için hazırlanan Play adlı galeride interaktif bir kum havuzu yer alırken, 5-11 yaşları arasındaki çocuklar için tasarlanan Imagine adlı galeride kırmızı bir sahne bulunuyor. 125 seyirci kapasiteli alanda çocuklar kostümler giyerek kendi performanslarını sergileyebiliyor.

Çocukların kültür yolculuğunun erken yaşta başlaması önemli elbette. Ülkemizde de Kültür ve Turizm Bakanlığı’na bağlı müze ve örenyerleri 18 yaş altı için ücretsiz. Gençlik ve Spor Bakanlığı da geçtiğimiz günlerde 18-25 yaş arasındaki tüm gençlere müze ve ören yerlerine ücretsiz girebilecekleri “Müzekart GNS” projesinin yeniden başladığını duyurdu.

Biz de 13 milyon sterlin harcanan Young V&A Müzesi’nden yola çıkarak müzeolog Zeynep Toy Büke’yle çocuklara özel müzelerin önemini konuştuk. Büke spesifik müzelerin önemini, “Çocuk müzelerinde koleksiyonun anlatımı, kurgusu, tasarımı ve müzenin öğrenme becerisine yaklaşımları daha özel hazırlanır. Çocuklara özel müzeler sayesinde çocuklar diğer müze türlerine göre daha rahat anlayabilecekleri nesneler görebilir, koleksiyonu daha iyi tanımlar ve verilen bilgiyi tek başına da alabilir. Sadece çocuklara özel etkinlikler yoluyla kendi yaş gruplarına özel öğrenme zamanı yaratılır. Ziyaretçi profili müzeyi kendilerini ifade edebildikleri ve ait hissettikleri bir yer olarak daha çok benimser” sözleriyle açıklıyor.

Çocukla iş birliği aidiyet getiriyor 

Üç bölümden oluşan müzenin tasarım aşamasında da belli bölümlerde çocuklarla birlikte çalışıldı. Büke, bu iş birliğini, “Çocukların fikirlerinin alındığı, kendi varlıklarını hissettikleri bir müze olarak V&A Young Müzesi aidiyet oluşturulmasını sağlıyor. Çocukların müze hakkında fikirlerini açıkça ifade edebilmeleri çok değerli. Çünkü böylelikle müzenin perde arkasını görecek ve koleksiyonları merak edecekler. Mekânın kendisine özel yapıldığını bilen çocuklar müze ve koleksiyonla aidiyet bağı kuracak, müzecilik alanındaki meslekleri tanıyacak ve bu konuya ilgi duyacak” şeklinde yorumluyor.

Dünya genelinde buna benzer müzeler ise pek sık karşımıza çıkmıyor. Büke, “Çocuk müzelerini daha çok Amerika ve Avrupa’da görüyoruz. Ancak buradaki gibi tasarımından itibaren çocukların yer aldığı değil, çocuklara özel yapılan ve onların keyif aldığı müzeler olarak tanımlayabiliriz. Çocuk müzeleri daha çok koleksiyon odaklı eski oyuncakları barındıran yerler ya da bilim merkezi, oyun alanları olarak kurgulanıyor. V&A Müzesi ise bize farklı bir yaklaşım sunuyor. Çocuk ve genç grupları, müzeyi seslerini duyurabildikleri bir platform olarak ekiple beraber kurguladı. Diğer örneklerden ayrılan en belirgin özelliği bu” diyor ve ekliyor: “Sadece çocuk müzesi olmasına gerek yok; bir arkeoloji müzesi ya da tarih müzesini de aileler çocuklarıyla keyifli bir çekilde gezebilir” diyor.

Galler Prensesi Catherine, Londra’nın doğusundaki Young V&A’yı ziyareti sırasında Bethnal Green okulundaki Globe İlkokulu öğrencileriyle bir araya geldi.

“Oyuncak müzesi çocuk müzesi değil”

Ülkemizde çocukların tasarımından koleksiyonlarına söz sahibi olduğu müzeler söz konusu olduğunda durum pek parlak değil. Büke tabloyu, “Ülkemizde kendine çocuk müzesi diyen müzeler yok diyebiliriz. Genellikle oyuncak müzeleri çocuk müzesi olarak kabul görüyor. Ama bir müzeolog ve müze küratörlüğü yapmış biri olarak diyebilirim ki, bu müzelerin çoğu doğrudan çocuklara yönelik değil. Eser olarak oyuncak (genellikle eski oyuncaklar) olduğu için sanki çocuk müzesi gibi görülse de aslında değiller. Ama yine de az da olsa çocuklara yönelik tasarımlar müzelerde yapılıyor, etkinlikler planlanıyor” diye ortaya koyuyor.