Buzdolabında mı kilerde mi saklayalım?

İSMAİL ŞAHİN- Buzdolabının işlevi basit anlamda, gıdaların daha uzun süre taze kalmasını sağlayarak daha az gıda israfına katkı sağlaması olarak gösterilebilir. Ama birçok kişi buzdolabını yiyebildiği bütün gıdaları koyabileceği bir soğutuculu kiler gibi görüyor. Ancak buzdolabı böyle kullanıldığında daha fazla israfa, satın aldığımız gıdaların daha çabuk bozulmasına, sağlık sorunlarına ve daha fazla elektrik sarfiyatına neden oluyor.

Ortalama 500 litrelik bir buzdolabı yılda 300-350 kwh enerji tüketiyor. Bu da meskenlerde kullanılan elektrik kademe oranına göre 550 ila 780 lira civarında bir tutar olarak faturaya yansıyor. İş yerinde ise bir buzdolabının yıllık yaktığı enerji bin 350 liraya kadar çıkabiliyor.

Gıda mühendisi ve Bitki Bazlı Gıdalar Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Ebru Akdağ insanların bilmeyerek buzdolabına konulması gereken gıdaları dışarıda bıraktığını, dışarıda saklanması gereken gıdaları ise buzdolabına koyduklarını dile getiriyor. Satın aldığımız ürünlerin üzerinde iki tane tarih olduğuna dikkat çeken Akdağ şöyle devam ediyor: “Bu tarihlerden birisi son tüketim tarihi, diğeri ise tavsiye edilen tüketim tarihi. Ürün grubuna göre bu tarihlerden biri etikette bulunur. Son tüketim tarihi genelde hayvansal ürünlerde olur. O tarihten sonra tüketilmesi halinde insan sağlığı için risk oluşturur. Hazır pişmiş yemeklerde son tüketim tarihi vardır ve bu tarihten sonra tüketilmemelidir. Tavsiye edilen tüketim tarihi ürünü anlatıldığı şekilde muhafaza ederseniz, o dönem içinde koku tat ve görünümü en iyi şekilde koruduğu zamandır ama o tarihten sonra da doğru şekilde muhafaza ettiyseniz tat koku olarak sıkıntı yoksa kullanabilirsiniz. Gıda fiyatları da yükseldi. Tavsiye edilen tüketim tarihi geçen ürünler atılıyor. Mesela makarna doğru muhafaza edildiyse tüketilebilir. Bu mayalarda da geçerli.”

Meyveyi dalından kopardığınızda sebzeyi kökünden ayırdığınızda o saat itibarıyla besin değerini kaybetmeye başladığına dikkat çeken Akdağ, “Buzdolabında bu gıdalar ne kadar durursa o kadar da besin kaybına uğrarlar. O yüzden dondurulmuş gıda almak besin değeri açısından daha zengindir” diyor.

İstanbul Gelişim Üniversitesi, Gıda İşleme Bölümü Dr. Öğr. Üyesi Negin Azarabadi de gıdalarda bozulmanın mikrobiyal, kimyasal ve fiziksel olmak üzere 3 ana başlık altında sınıflandırıldığına, mikrobiyal bozulmanın en tehlikeli bozulma tipi olduğuna dikkat çekiyor: “Gıda ürünlerinin güvenliğini ve kalitesini korumak amacı ile üreticiden tüketiciye ulaşana kadar uygun koşulların sağlanması gerekmektedir. Bir sonraki adım ise ürünlerin raf ömrünün önemli bir bölümünü geçirebileceği ev tipi buzdolaplarıdır. Evde depolama muhtemelen soğuk zincirin en kritik parçalarından biridir ve en zayıf halka olma eğilimindedir. Gıda kaynaklı hastalıkların raporları incelendiğinde hastalık salgınlarının yüzde 87’ye varan oranda ev düzeyinde meydana geldiğini ve bu rakamda uygun olmayan işleme, saklama ve hazırlamanın önemli bir rol oynadığını ortaya çıkmıştır. Ev tipi buzdolaplarında gıda güvenliği açısından farklı gıda grupları buzdolaplarının farklı raflarında saklanmalıdır. Diğer bir değişle süt ürünleri, hazır yemekler ve paketlenmiş gıdalar, pişmiş etler ve hazır salatalar gibi yemeye hazır gıdalar üst ve orta raflarda yerleştirilmedir. Diğer yandan çiğ et, kümes hayvanları ve balıklarda çapraz kontaminasyonu önlemek amacı ile her bir ögenin paketlendiğinden veya sızdırmaz bir kap içinde diğer yiyeceklere temas ettirilmeden buzdolabının alt kısmında salata çekmecesinin hemen üst rafında saklanması gerekmektedir. Son olarak herkesin çok iyi bildiği gibi çiğ meyve ve sebzeler salatalık çekmecesinde saklanmalıdır. Ancak buzdolabının asla aşırı yüklenmediğinden emin olunmalıdır. Bunun için hangi gıdanın ne zaman buzdolabına girmesi ve soğuk zincirin kontrol altına alınması gerektiği gözden geçirilmelidir.”

ÖNEMLİ

Özellikle dondurulmuş gıdalar, açıkta ya da ılık su altında çözdürülmemeli. Ya doğrudan atıp pişirilecek ya mikrodalga fırında çözülüp bekletmeden yapılacak. Yoksa üzerinde mikroplar artar. Soğuk suda hızlı çözülme yapılmalı, veya buzdolabının dolap kısmına çıkartıp suyu akmayacak şekilde orada yavaş çözülmeli. Et kesinlikle yıkanmadan buzdolabına konulmalı.

Hem sağlık hem bütçe için bunlara dikkat edin

Buzdolabına hangi gıdaların konulup konulmayacağı hakkında uzmanların bazı tavsiyeleri şöyle:

PATATES, SOĞAN, SARIMSAK, EKMEK:

Buzdolabı nemli ortam, daha kolay küf ve filizlenmeye neden olabilir. Bu ürünler kuru serin ve karanlık ortamda saklanmalı. Soğan ve patates ayrı saklanmalı, salgıladıkları gazlar daha çabuk bozulmalarına neden oluyor. Hem soğan hem patates kesildikten sonra saklanmak isteniyorsa buzdolabına konulmalı.

Tam buğday unu ise içerdiği ruşeym nedeniyle buzdolabında tutulması gereken bir ürün.

BAHARATLAR:

Baharatlar da nemli ortamda küf ve aflatoksin oluşumuna neden olabilir. Baharat ocağın yanına da konulmamalı nem ve ısı farkından dolayı küfe neden olabilir. Toz sahlep dışarıda bozulma gibi bir şey yapmaz. Kakao açıldıktan sonra ağzı kapalı bir şekilde konulmalı.

KONSERVELER: Konserve gıdaların açılmadığı sürece buzdolabında saklanmasına gerek yoktur.

SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ:

Pastörize edilmiş süt dışarıda saklanabilir. Açıldıktan sonra buzdolabında saklanmalı ve 3 gün içinde tüketilmeli. Peynir, tereyağ, yoğurt, kaymak mutlaka buzdolabında saklanmalı.

DİKKAT! Buzdolabında çiğ hayvansal ürünlerle sebze meyve gibi pişirmeden tüketilecek ürünler yan yana durmamalı. Hayvansal ürünlerden diğer ürünlere sağlık riski taşıyan farklı mikroorganizmaların geçişine neden olabilir.

ZEYTİN: Zeytin dışarıda saklanabilir. Dışarıda kuru karanlık bir ortamda havayla temas etmeden durabilir.

İÇECEKLER: Gazlı içecekler dışarıda saklanabilir. İçinde meyve olan içecekler bozulabilir. Açılınca dolapta saklanmalı.

ZEYTİNYAĞI, BAL: Zeytinyağı, bal gibi ürünler buzdolabına kesinlikle konulmaz.

KETÇAP, MAYONEZ VE SOSLAR: Ketçap, mayonez, pesto, berbekü tarzı soslar açılana kadar dışarıda durabilir, açıldıktan sonra buzdolabında saklanmalı. Organik sosların tamamı katkı maddesi içermediğinden buzdolabında tutulmalıdır. Ketçabın teknik olarak buzdolabında saklanması gerekmez. Ancak bu durum tüketim sıklığı ile ilişkilidir. Bir ayda tüketilemeyen ketçapta bakteri gelişimi görülebilmektedir.

YUMURTA: Yumurta buzdolabında saklanması gereken bir ürün. Bazen marketlerde açıkta görüyoruz. İlk üretildikten sonra bir süre açıkta durabilir. Ama mümkünse buzdolabında tutmak lazım. Yumurta kutularında son tüketim tarihi var. Fakat dolaba dizerken son tüketim tarihine dikkat etmeyiz. Yumurtanın tüketilebileceği tarih 28 gündür. Bu tarihten sonra salmonella ekoli tarzı mikroorganizmaların vücuda geçmesine neden olabilir. Yumurtaları dolaba koyarken yıkamamak gerekiyor. Üzerindeki kendisini koruyan zara zarar veriririz. Yıkayarak uzerindeki mikroplardan kurtulamaz hatta etrafa saçabiliriz.

SEBZELER: Bütün sebzeler buzdolabında, sebze bölümünde saklanmalı. Oda sıcaklığında bozulma daha hızlı olur. Domatesi lezzet açısından dışarıda bekletmek daha iyi ama buzdolabında daha uzun saklanabilir.

MEYVELER: Üzümsü meyveler dolapta durmalı. Şeftali, kayısı, avokado elma gibi ürünler yumuşayana kadar dışarıda sonra dolaba konulmalı. Muz ise kesinlikle dolaba konulmaz. Şeftali kayısı elma gibi ürünleri avakado muz gibi ürünlerle yan yana konulunca daha yeşil evrede olgunlaştırmayı hızlandırır ama uzun vadede bozulmasına neden olur.

SALÇA, SİRKE, SOYA SOS, NAR EKŞİSİ: Salça açılınca buzdolabında saklanmalı. Sirke, nar ekşisi ve soya sosu için karanlık ve serin bir ortam yeterli.

TAHILLAR: Tahıllar, nemden uzak durmalı, karanlık bir alanda hava ile temas etmeden saklanmalı. Kahvaltılık müsliler kapalı olarak dışarıda durmalı.