Türk edebiyatının Balzac’ı: Reşat Nuri Güntekin

Cumhuriyetin kuruluşundan bu yana ortaöğretim düzeyinde eğitim almış olan Türk insanının en fazla tanıdığı Türk yazarı, bugün 61. ölüm yıldönümü olan Reşat Nuri Güntekin’dir. Çünkü Reşat Nuri Güntekin, cumhuriyetle yaşıt olan ilk eserlerinden itibaren insanı genel olarak kitapla, gazeteyle ilgisiz bu ülkede kimsenin ulaşamadığı bir okunurluğa ulaşmış bir yazardır. Bunun da sebebi belli ölçüde mektep medrese görmüş olan Türk insanının seviyesine hitap etmeyi, ilgisini çekmeyi, zevkini okşamayı başarmış olmasıdır. Bir başka sebep ise toplumun her kesiminden, her mesleğinden vatandaşın onun eserlerinde kendini bulabilmesi, kahramanlarıyla bir özdeşlik kurabilmesidir. Ayrıca Reşat Nuri Güntekin’in bu eserlerde kullandığı dil ve üslubun gerçek bir popülerliğe sahip olması, hiçbir aşırılığa kaçmamasıdır. Reşat Nuri Güntekin, bu nitelikleriyle ünlü Fransız yazar Balzac’a benzemektedir.
Balzac’ın (1799-1850) eserlerinde de her kesimden Fransız insanı kendini bulabilmiş, kahramanlarıyla özdeşleşmekte hiç zorlanmamıştır. Balzac, eserlerinin bütününe Dante’nin ‘İlahi Komedya’ sından esinlenerek ‘İnsanlık Komedyası’ adını vermiştir. Bizim edebiyatımızda ulusal düzeydeki bazı özellikleriyle ona en çok yaklaşan yazar Reşat Nuri Güntekin’dir. Reşat Nuri Güntekin’in eserleri de birçok yönüyle Türk insanının bir komedyasıdır.
Reşat Nuri Güntekin, 1889’da İstanbul’da doğmuş, 13 Aralık 1956’da tedavi için gittiği Londra’da vefat etmiştir. Reşat Nuri, 67 yıllık ömre birçok ünlü lisede yıllarca öğretmenlik, Milli Eğitim Bakanlığı’nda müfettişlik, milletvekilliği, yurt dışında kültür ataşeliği gibi mesleki görevlerini sığdırmasının yanında roman, hikâye, oyun ve anılarından oluşan 40’tan fazla eseri de sığdırmıştır.
Cumhuriyet dönemi Türk edebiyatının en fazla tanınan romanı Reşat Nuri Güntekin tarafından yazılan ‘Çalıkuşu’dur . Yayımlandığından bu yana binlerce ortaöğretim öğrencisine roman okuma ve roman incelemesi ödevi olarak verilmiştir. ‘Çalıkuşu ’ndan, birkaç defa film, birkaç defa da TV dizisi yapılmıştır.
Reşat Nuri Güntekin’in ‘Çalıkuşu ’ndan başka ‘Yaprak Dökümü’, ‘Dudaktan Kalbe’ ‘Ak Güne’ gibi romanlarından da hem film hem de dizi yapılmıştır. Çoğunun yazılmalarının üzerinden neredeyse bir asır geçen bu eserlerden yapılan film ve diziler günümüz Türk halkını ekran başına mıhlamayı başarmıştır.
Güntekin’in Milli Eğitim Bakanlığı müfettişliği göreviyle gittiği Anadolu şehirlerindeki gözlem ve izlenimlerinden oluşan ‘Anadolu Notları’ adlı eseri, Anadolu’yu ve insanını yakından tanımak isteyen her Türk’ün mutlaka okuması gereken birkaç eserden biridir. ‘Leyla ve Mecnun’ adlı hikâye kitabı da, bazı Anadolu şehir ve kasabalarının ve oraların insanlarının son derece gerçekçi, o ölçüde de sürprizlerle dolu hikâyesidir.
Reşat Nuri Güntekin; ‘Bir Kadın Düşmanı’, ‘Yeşil Gece’, ‘Kızılcık Dalları’, ‘Değirmen’ gibi, okuma zevkini az çok tatmış her Türk insanını okumaya başlar başlamaz saran, sürükleyen, alıp götüren daha birçok romana ve ‘Hançer’, ‘Hülle’, ‘Tanrı Dağı Ziyafeti’, ‘Balıkesir Muhasebecisi’ gibi konusunu tarihten, dinden ve güncelden alan birçok oyuna imza atmıştır.
Dünyadaki her yazar eserlerinde mensup olduğu milletin / halkın hissiyatını, zevklerini, sevgilerini, nefretlerini, sorunlarını, ihtilaflarını, vb. yansıtır. Bir yazar bunu ne kadar başarılı yapabilirse beğenilme ve benimsenme şansı o kadar yüksektir. Güntekin bu noktada zirveleri zorlamış bir yazardır. Çağdaşlarından onun kadar gündemde kalmayı başarmış hiç kimse yoktur.