Kenya’da Türk kalesi ‘şehir efsanesi’ çıktı!

Tarih kitaplarında Kenya’nın Mombasa kentinde Türk kalesi iddiası Türk ve Kenya arasında yazışmalar sonrasında çürütüldü. Edinilen bilgiye göre, Zonguldaklı Adem Döngel, TBMM Dilekçe Komisyonu’na başvurarak Mombasa kentindeki Osmanlı kalesinin korunması gereken kültür varlığı olduğunu, tescil ve tadilat işlemlerinin yapılmasını istedi. “Mombasa’da Türk kalesi var mıydı?” tartışmasına yol açan başvuruyu komisyon yetkilileri işleme aldı. Resmi kayıtlarda Mombasa’da Türk kalesi olup olmadığını araştırmaya başladı. Aynı zamanda Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Dışişleri Bakanlığı’ndan da konuya açıklık kazandırmaları istendi.

Kayıtlarda yok
Kültür ve Turizm Bakanlığı, birçok tarih kitabı ve makalede Türk kalesi olarak geçen yapının Türklere ait olduğuna dair herhangi bir kayda ulaşamadı. Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Osmanlı Arşivleri ile Türk İşbirliği ve Kalkınma Ajansı Başkanlığı arşivlerinde yapılan arıştırmalar da sonuç vermedi.
Dışişleri Bakanlığı da konuyu Kenya’daki Nairobi Büyükelçiliği’ne sorarak bilgi istedi. Büyükelçilik Türk kalesi olduğu iddia edilen yapının Mombasa’nın simgelerinden biri olduğu ve “Fort Jesus” (İsa Kalesi) olarak bilindiğini kaydetti. Dışişleri Bakanlığı, konuyu ayrıca Kenya Kültür Bakanlığı’na da bildirdi. Kenya Kültür Bakanlığı da yapının İsa Kalesi olarak bilindiğini ve Türk kalesi olduğuna ilişkin bir kayıt olmadığını kaydetti.

Karıştırıyorlar
İki bakanlığın TBMM’ye gönderdiği yazıda şu ifadelere yer verdi:
“Türk kalesi olarak bilinen eser hakkında Nairobi Büyükelçiliği, Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü ve Türk İşbirliği ve Kalkınma Ajansı Bakanlığı arşivlerindeki araştırmalarda kale hakkında herhangi bir belgeye rastlanılamamıştır. Eserin Türk kalesi olduğu tescil edilememiştir. Nairobi Büyükelçiliği’nden konu hakkında alınan bilgiye göre; Portekizlilerin Mombasa’da 16. yüzyılda Fort Jesus adında bir kale inşa ettikleri, Türk Kalesi diye tabir edilen yapının Mombasa’nın simgelerinden Fort Jesus Kalesi ile karıştırıldığı, temas edilen Kenya Turizm Bakanlığı yetkililerinin de bu görüşte oldukları belirlenmiştir.”

‘Emir Ali Bey yaptırdı’

Tarih kitapları ve Türk kalesine ilişkin makalelerde şu bilgiler yer alıyor: “Portekiz işgalinin ardından Emir Ali Bey komutasındaki Türk donanması Mogadişu, Lamu, Malindi yolunu izleyerek Mombasa’ya geldi ve bölgeyi Osmanlı egemenliğine soktu. 1581’de Portekizliler Mombasa’ya tekrar saldırdı. Bunun üzerine Emir Ali Bey 1588’de tekrar gelerek, Portekizlileri buuzaklaştırdı ve bölgeyi yeniden Osmanlı hâkimiyetine soktu. 1589 yılında Mombasa’yı Osmanlı birliklerinden ve yerlilerin elinden alan Portekizliler, büyük bir katliam yaptılar. Emir Ali Bey bu çatışmalar sırasında şehit oldu. Kısa bir süre Mombasa’da kalan Osmanlı askerlerinin inşa ettikleri kalenin bazı kalıntıları günümüze kadar gelmiştir.”