Dünya’nın açık hava laboratuvarı

Gökhan Karakaş / Maldivler - Yakın gelecek için yerküreyi tehdit eden en büyük çevre felaketi küresel iklim değişikliği. Küresel ısınmanın önüne geçilemezse bazı bölgelerin yaşanılamaz hale geleceği öngörülüyor. Maldivler’de önlem alınmadığı takdirde yeryüzünden silinebilecek 50’ye yakın ülke arasında. 1200 mercan adasından oluşan Maldivler, Hindistan ana karasına 750 km uzaklıkta ve adalarından sadece 300’ünde insan yaşamı var. ABD Jeolojik Araştırma Merkezi (USGS) ile ABD Havacılık ve Uzay Ajansı (NASA) da iklim değişikliğinin vuracağı en savunmasız ülkelerin başına Maldivler’i oturtuyor. Yüzyılın sonuna kadar ülkesinin sular altında kalacağı gerçeğini dünyaya anlatmaya çalışan Maldivler Çevre ve Teknoloji Bakanı Aminat Şauna, büyük yok oluşu Hint Okyanusu’nun sunduğu eşsiz güzelliklerin tamamen sular altında kalacağını anlatarak duyuruyor. 

Milyonlarca yılda oluştu 

Maldivler’in kuzeyindeki Van’gaaru Adası’nda gerçekleştirdiğimiz dalışlarda insanoğlunun yerküreyi kurtarmak için halen bir şeyler yapabileceğini kanıtlayan canlılarla karşılaştık. Hemşire köpekbalıkları, orfoz sürüsü, melek balıkları, kelebek balıkları, anemon yaşam alanı, Napolyon balıkları ve mercan kolonileri toplam yüzölçümü Gökçeada kadar olan ada ülkesinin yerküre ‘deki cennet olduğunu kanıtladı. Dünyanın en soğuk yeri Sibirya Vladivostok’tan başlayan su altı yolculuğunu Maldivler’de JW Marriott otelinde sürdüren Rus Aleksandr Davydov, ada ülkesiyle ilgili kaygısını “Milyonlarca yılda oluşan mercanların bu hızla giderse 50-60 yıl sonra yok olacağını bilmek bana huzursuzluk veriyor. Küresel iklim değişikliğinin yıkıcı etkisinden ekosistemin ne denli etkileneceğini görmek için açık laboratuvar Maldivler’de dalmak yeterli” diye dile getiriyor. 

Resiflerde yok oluyor 

Yüzyılın sonunu beklemeye gerek kalmadan cennet bahçesi Maldivler’in 2050 yılında yaşanmaz bir kara parçası olacağı gerçeğini bilerek JW Marriott Oteli’nden gerçekleştirdiğimiz dalışlarda liderimiz Rus Aleksandr Davydov oldu. Dadydov’un Hint Okyanusu’na uzanan yolculuğu, doğduğu şehir Sibirya Vladivostok’tan başlamış. Dünyanın en soğuk şehirlerinden birinden tropik bir cennete uzanan hayatı boyunca doğanın büyüleyici güzelliğini anlamaya çalıştığını belirten Davydov, son yıllarda yaptığı dalışlar ve çalışmalarda küresel ısınmanın etkisini gözlemlediğini söylüyor: 

“Son yıllardaki değişimi görüyorum. Mercan resiflerindeki kayıplar akıl almaz boyutta. Parçaların kopması kadar kolonilerde azalma bizi üzüyor. Bu hızda giderse ekosistemin nasıl bir felaketle yok olacağın görmek için dalgıç olmak gerekmiyor. Ani fırtınalar, şiddetli rüzgârlar ve tahmin edilemeyen hava olayları küresel bir felakete sürüklendiğimizi göstermiyor mu?” 

Alışkanlıklar değişmezse... 

Son yılların en romantik balayı seçeneklerinden Maldivler, Hint Okyanusu’nun cömertçe sunduğu eşsiz güzelliklerini turkuaz renkli denizi ve altın sarısı kumsallarıyla birleştirerek yeni evli çiftlere sunuyor. THY’nin İstanbul’dan her gün gerçekleştirdiği karşılıklı uçuşlarla Avrupa ve Amerika kıtalarından gelen çiftlerin de ilgi gösterdiği balayı tatilleri için atollerde (Mercan Adası) kurulan turizm tesisleri, dünyanın en lüks ve hayal ötesi tatilini vaat ederken, suyun altında gözlemlenen başka bir gerçek insanoğlunun tüketim alışkanlıklarını değiştirmesi konusunda uyarılarda bulunuyor. Türk Hava Yolları’nın Maldivler’in başkenti Male’ye düzenlediği seferle ulaştığımız ada ülkesi ziyaretçilerini, başlangıcı 30 milyon yıl öncesine kadar dayanan volkanik püskürmelerin deniz yüzeyini kaplamasıyla oluşan atollerin büyüleyici atmosferiyle karşılıyor. En yakın anakaraya 750 kilometre uzaklıktaki Maldivler, yılda 1.5 milyon turistin bıraktığı çöpleri yok edemediği için yapay bir çöp adası kuran ender ülkelerden biri. Maldivler’in iklim değişikliğinin etkilerini durdurmak gibi hayati bir konuda yeterli adımları atmadığını söylemek mümkün. 

Uskumrunun büyük akrabaları ‘Merhaba’ dedi

Yaşam alanları tehlike altındaki türlerin başında gelen köpekbalıklarından biriyle karşılaşmış olmanın heyecanını doğanın kuralları gereği 1-2 dakika ile sınırlandırarak uzaklaşırken, 14 metre derinlikte başka bir büyüleyici buluşmanın içinde buluyoruz kendimizi. Yüzlerce bireyden oluşan altın kral balığı (Golden Trevally) sürüsü etrafımızı sararken içlerinde zargana, baraküda ve uskumru gibi tanıdık balıkların yakın akrabalarını görmenin mutluluğunu yaşadık. Balık sürüsünün yaklaşık bir dakika süren geçişi sırasında hiçbirinin birbirine çarpmadan hatta dalgıçların arasından bile büyük ahenkle geçtiklerini görmek doğanın müthiş dengesinin bir sonucuydu.

1200 adasıyla Gökçeada kadar

Volkanik püskürmenin oluşturduğu mercan adaları okyanusun zengin mineralli yapısını etrafına saçarken güçlü akıntı sistemleriyle dünyanın en temiz ve berrak kıyılarının da oluşmasını sağlıyor. Denizden yüksekliği sadece 2.4 metre olduğu için dünyanın en düz ülkesi Maldivler’in 1200 adasının toplam yüzölçümü Ege Denizi’ndeki Gökçeada kadar. İklim değişikliğinin yıkıcı etkisini 20 yıldır hisseden Maldivler, yüzyılın sonunda yani 2100 yılından itibaren yok olma tehlikesi yaşayan 30 ada ülkesinden biri. Karbon salınım oranlarının bu hızla sürmesi ve iklim değişikliğiyle birlikte buzulların erimesi dünyanın sıcaklığını sadece 2 derece artırırken Pasifik, Atlas ve Hint okyanusundaki ada ülkelerinin sonunu getirecek. Hükümetler Arası İklim Değişikliği Paneli, 2030’a kadar küresel ısınmayı 1.5 derecenin altında tutulması yönünde kararlara imza atarken, Maldivler Çevre ve Teknoloji Bakanı Aminat Şauna ülkesindeki yaşamın yüzde 80’inin bir metre yükseklikten az yerlerde kurulduğunu belirtirken yüzyılın sonundaki yok oluşa dikkat çekmeye çalışıyor. İklim değişikliğiyle yılda ortalama 3 milimetre artan deniz seviyesinin tüm ada ülkesini kaplayacağı tarih için öngörüler 2100 yılını işaret ediyor. Maldivler Bakanlar Kurulu, 2009 yılında bir toplantılarını suyun altı metre altında yaparak deniz seviyesinin yükselmesine küresel çapta dikkat çekmişti. 

Çöp adası da var 

İklim değişikliği kadar yıkıcı başka bir çevre felaketi Maldivler’i tehdit ediyor. İnsanoğlunun tüketim alışkanlıklarının değişmediğinin göstergesi tek kullanımlık plastik atıklar 26 atol (Mercan Adası) topluluğundan oluşan Maldivler’in en büyük sorunlarından biri. Tek geçim kaynağı turizm olan ada ülkesinin çöp sorununu çözmek için bir Thilafushi Adası çöp ada yapılmış. Başkent Male’den 5 km uzaklıktaki Thilafushi adası 1992 yılından itibaren ada ülkesinin çöp sorununu çözmek için yapıldı. Her turistin günde 3-4 kg çöp bıraktığı ve 500 litre suya ihtiyaç duyduğu gerçeği 50 hektarlık adanın günde bir metre büyümesi anlamına geliyor. 1.5 milyon turistin arkalarında bıraktığı plastik atıkları yakılarak yok edilmeye çalışılırken başka çevre felaketlerine yol açıyor. Gemilerle günde 300-350 ton çöpün getirildiği yapay ada, günde bir metre büyürken 150 Bangladeşli tarafından idare ediliyor. 

Yeni mercan tarlaları oluşturuyorlar

Dünyanın 7 denizinde dalan Dadydov ile yaptığımız dalışlarda karşımıza çıkan hemşire köpekbalığı, kelebek balıkları Napolyon balığı, papağan balığı, anemon balıkları ve anemon yaşam alanları, melek balıkları, orfoz sürüleri, altın kral balığı sürüsü, baraküdalar ve ıstakozlar insanoğlunun halen yerküre için bir şeyler yapabileceğinin kanıtıydı. Hiç şüphesiz 2,5 metre boyuyla bir kayalığın altında dinlenen hemşire köpekbalığı en heyecan verici vahşi karşılaşmayı yaşatırken masum yaşam alanlarının insan tarafından hoyratça yok edildiği gerçeğini anımsatıyor. Köpekbalığını ancak deneyimimize ve ona zarar vermeyeceğimize inandığı zaman gösterdiğini belirten Aleksandr Davydov, “Barbarca milyonlarca köpekbalığı katleden ve sadece yüzgeci için avladıktan sonra öldüren insanoğlu ekosisteme ne denli büyük zarar verdiğinin farkında değil. Bizler de çevremizde yuvalanan üç hemşire köpekbalığını korumak için çaba sarf ediyoruz. Adamız etrafında yıpranan mercanları korumak için çalışmalar yaparken yeni mercan tarlaları oluşturuyoruz” dedi.

Aleksandr Davydov, mercan resiflerinin korunması için deniz alanında yapay bir mercan bahçesiyle sorumluluğunu yerine getiriyor.