Balyan arşivleri kitaplaştırıldı

Fransa’da yaşayan Osmanlı geç dönem mimarlık tarihçisi Büke Uras tarafından kaleme alınan “Balyanlar-Osmanlı Mimarlığı ve Balyan Arşivi” isimli 350 sayfalık kitapta, Balyan ailesinin bilinmeyen çizim ve proje taslakları yer alıyor. 102 yıldır saklı tutulan Balyan arşivlerini kitaplaştıran mimar Büke Uras ise üç yıl süren çalışmanın detayları hakkında şunları anlattı:

“Sarkis Balyan vefatından çok kısa bir süre önce, 1899’da meslektaşı Levon Güreğyan’a proje taslak, çizim ve görsellerinin olduğu arşivini teslim ediyor. Güreğyan, İtalya’ya taşınırken bu arşivi de beraberinde götürüyor. Balyan ailesine ait bu arşivler üç nesil boyunca Güreğyan ailesinin kütüphanesinde tutulduktan sonra 2017’de Ermenistan’da bir devlet kurumuna bağışlanıyor. Bu arşivlerin hukuki kullanım haklarını aldım.”

Arşivlerde 100’den fazla mimari çizim olduğunu sözlerine ekleyen Uras, şöyle konuştu: “150 yıldır Balyan mimarlığını sadece inşa edilmiş yapılar üzerinden yorumluyorduk. Arşivler sayesinde de ilk kez inşa edilmiş ve edilememiş projelerin tasarımlarını görüp yorumlama yapabileceğiz. Arşivler sayesinde ayrıca, Feriye ve Beylerbeyi saraylarının vaziyet planları da ortaya çıkmış oldu.”

Aziziye Camii

Uras, arşivler arasında inşaatına başlandıktan sonra atıl duruma gelen Aziziye Camii’ne ilişkin evraklar olduğunu belirtirken, “Sultan Abdülaziz, ölümünden önce bugünkü Swissotel’in olduğu alanda dört minareli selatin cami yapılmasını istiyor. Süleymaniye Camii’nden bile büyük tasarlanan ibadethane Balyanlar tarafından tasarlanıp 1874’de inşaata başlanıyor. O dönemin basın organları projenin İstanbul’un en büyük camisi olacağını duyuruyor. İnşaatın temel kazısı yapıldıktan sonra Abdülaziz tahttan indirilip öldürülünce proje rafa kaldırılıyor. Cami inşaatının taşları dağılınca bölgeye Taşlık semti adı veriliyor ve sonraki yıllarda Taşlık Gazinosu bu alanda yükseliyor” diye konuştu.

Bayburt kökenli bir aile

Mimar Büke Uras, Balyan ailesine ilişkin, “Ailenin kökeni konusunda, Kayseri veya Bayburt üzerindeki tartışma devam ediyor. Şahsi incelemelerim Balyan ailesinin Bayburt kökenli olduğuna işaret ediyor. Sarkis Balyan’ın en büyük özelliklerinden biri ilk kez buharlı makineleri Osmanlı inşaat teknolojisine sokmuş olması. Sarkis Balyan, mimarlık dehasını yanı sıra aynı zamanda bir mucit” dedi.