Zamanı gösteren en eski saat: Güneş saati
16.12.2024 - 16:58 | Son Güncellenme:
Zamanı ölçmek, insanoğlunun binlerce yıl önce çözmeye çalıştığı en büyük bilmecelerden biriydi. Güneşin gökyüzündeki hareketini izleyen insanlar, onun düzenli bir şekilde doğup battığını fark ettiklerinde zamanı ölçmek için basit ama dahice bir araç geliştirdiler ve güneş saati ortaya çıkmış oldu. Güneş saati, modern saatlerin atası olarak kabul edilir ve sadece zamanı göstermenin ötesinde, insanlık tarihindeki bilimsel düşüncenin ilk adımlarından birisi olarak da kabul edilir. Peki, güneşe bakarak saati nasıl anlayabiliriz?
Güneş saatinin çalışma prensibi aslında oldukça basittir ama bir o kadar da etkileyicidir. Güneş, gün boyunca gökyüzünde hareket ederken farklı açılarla ışıklar yayar. Bu esnada yere sabitlenmiş bir çubuğun yere düşen gölgesini hareket ettirmiş olur. Gölgenin konumu ve uzunluğu, güneşin gökyüzündeki hareketine göre değişir. Gölgeye ve güneş saatindeki işaretlenmiş çizgilere baktığımıza ise zamanı öğrenmiş oluruz. Eski Mısırlılar, Babiller ve Yunanlılar bu prensibi kullanarak zamanı ölçmeyi başarmışlardır.
GÜNEŞ SAATİ NE ZAMAN ORTAYA ÇIKTI?
Güneş saati, tarihte ilk kez M.Ö. 4000 yıllarında Antik Mısır'da keşfedilmiş, kullanılmaya başlanmıştır. Mısırlılar, toprağa dikilen uzun taş sütunların (obelisklerin) gölgesini takip ederek zamanı ölçmeye başladılar. Daha sonra Babiller ve Yunanlılar, güneş saatlerini daha hassas bir ölçüm için uygun hale getirmek adına yatay çizgiler ve eğimli çubuklar ekledi. Roma İmparatorluğu döneminde ise güneş saatleri şehir meydanlarının vazgeçilmez bir unsuru haline geldi. Orta Çağ'da, güneş saatleri Avrupa'da manastırlarda kullanılarak dini törenlerin zamanlamasında da etkili oldu.
GÜNEŞ SAATİ NASIL ÇALIŞIR?
Bir güneş saatinin temel bileşeni, ‘gnomon’ adı verilen dik veya eğimli bir çubuktur. Gnomon, güneş ışığını engelleyerek yere bir gölge düşmesini sağlar. Gölgenin yönü ve uzunluğu, güneşin gökyüzündeki konumuna bağlı olarak zamanla değişir. Gölgenin düşeceği yer önceden belirlenmiş çizgilerle işaretlenmiş olduğundan dolayı bu çizgiler zamanı göstermiş olur, saati gösterir. Ancak her güneş saati aynı değildir. Çünkü güneş saatleri, bulunduğu bölgenin enlemine göre tasarlanırlar; bu, güneşin hareketine göre gölgeyi doğru şekilde yansıtması için önem taşır.
GÜNÜMÜZDE GÜNEŞ SAATLERİ
Bugün güneş saatleri, zamanı ölçmek için değil, daha çok dekoratif ve eğitici amaçlarla kullanılıyor. Bahçelerde ve parklarda bulunan bu saatler, geçmişin bilimsel buluşlarına bir saygı duruşu niteliğinde korunuyorlar. Ayrıca, günümüz modern teknolojisiyle dijital güneş saatleri de geliştirilmiştir. Bu tür saatler, gölgenin hareketini sensörlerle algılayarak dijital ekranlarda zamanı gösterebiliyorlar.
