Görünmeyen tehlike: Radyasyon! Zararı sadece insanlara değil
29.11.2024 - 17:31 | Son Güncellenme:
Radyasyon, çeşitli doğal kaynaklardan veya insan yapımı cihazlardan, materyallerden yayılan enerji dalgalarıdır. En bilinen kaynakları ise güneşten gelen ultraviyole ışınlar, yer altında bulunan radyoaktif mineraller ve elektronik cihazlardır. Ancak bu enerji dalgaları pek de masum değildir. Özellikle yüksek dozlarda radyasyon hem biz insanlar hem de diğer canlılar üzerinde ciddi etkiler bırakabilir. Peki, radyasyonun canlılar üzerindeki etkileri nedir?
Canlı organizmalar, canlılar radyasyona maruz kaldığı zaman vücutlarında hücre düzeyinde değişiklikler meydana gelmeye başlar. DNA’da meydana gelen hasarlar, vücudun işlevlerini bozarak sağlık sorunlarına yol açar. Bazı durumlarda ise radyasyonun etkileri hemen görülmez, yıllar sonra ortaya çıkar. İşte radyasyonun etkileri...
DÜŞÜK SEVİYEDE RADYASYON
Radyasyon belirli bir seviyenin altında ise genellikle hücrelerde kalıcı bir hasar oluşturmaz, çünkü hücreler bu tür küçük miktarlardaki hasarları onarma yeteneğine sahiptirler. Ancak, düzenli olarak düşük seviyede radyasyon bu onarım yeteneğini zamanla etkileyebilir ve radyasyonun zararlı etkileri uzun yıllar sonra ortaya çıkabilir. Özellikle bağışıklık sistemi zayıf, vücudu hassas bir yapıda olan bireylerde ise düşük dozlar da radyasyona uzun süre maruz kalmak ‘zararlı’ genetik mutasyona yol açabilir.
YÜKSEK DOZ RADYASYON
Yüksek düzeyde radyasyon, DNA’yı doğrudan bir şekilde etkiler ve kısa bir sürede genetik kodda bozulmalara yol açar. Bu meydana gelen bozulmalar, yani mutasyon hücrelerin kontrolsüz bir şekilde çoğalmasına, yani kanser gibi hastalıklara neden olabilir. Hatta hücreler tamamen yok olabilir, bu durum ise vücudun doğal işleyişini tamamen bozabilir. Örneğin, nükleer kazalarda maruz kalınan yüksek doz radyasyon, kısa sürede ciddi hücresel hasara neden olarak, çeşitli rahatsızlıklara yol açmıştır.
BİTKİLER VE HAYVANLAR ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ
Radyasyon, bitkilerin büyüme süreçlerini doğrudan bir şekilde etkileyebilir. Yüksek radyasyon seviyelerine maruz kalan bitkilerde dengesiz büyüme ya da hiç büyümeme durumları gözlemlenebilir. Yapısal bozulmalar oluşabilir veya anormal şekillerde büyüme gözlemlenebilir. Hayvanlar için radyasyon ise özellikle üreme döngülerinde bozulmalara ve kalıcı düzeyde genetik değişimlere neden olabilir. Yani bu mutasyonlar, hayvanların sonraki nesillerine de aktarılabilir ve türlerin hayatta kalma şansını tamamen ortadan kaldırabilir ya da tehlikeye atabilir. Örneğin, Çernobil bölgesinde kuşlar, bitkiler, küçük memeliler hatta mantarlar arasında dahi genetik anormal durumlarının ortaya çıktığı gözlenmiştir.
