Çağdaş ile Yerel Arasında Bilge Bir Denge: Liu Jiakun’un Mimarlığı

Ebru Şevli, Mimar- 1979’dan beri her yıl mimarlık disiplini içerisinde üretimlerini gerçekleştiren, yetenekli ve adanmışlık gösteren mimarları onurlandırmak üzere takdim edilen Pritzker Mimarlık Ödülü’nün bu yılki kazananı Liu Jiakun olarak açıklandı. 1956 yılında Çin’de doğan Liu, 1982 yılında mimarlık eğitimini tamamlamasının ardından, Çin’in dönüşüm geçirmekte olduğu ve bu değişimin kentlere de yansıdığı bir dönemde, yeniden inşa süreçlerinde görevlendirilen ilk nesil mimarların arasında yer alıyor. 1999 yılında Chengdu’da Jiakun Architects’i kuran mimar; mesleğin kendini aşkın gücüne sıkıca bağlılık gösterirken, estetik ve stilistik endişelerin ötesine geçen pratiğinde her projede özgün olarak geliştirilen bir dizi strateji aracılığıyla yerin ve durumun kendine has gerçekliklerini ele alarak daha iyi yaşam senaryoları sunmak üzere tasarımlarını hayata geçiriyor. Kırk yılı aşkın süredir çalışmalarına devam etmekte olan Liu ve ekibi, Çin’in dört bir yanında, akademik ve kültürel kurumlardan kamusal mekanlara, ticari yapılardan kentsel planlamaya kadar çeşitli ölçek ve işlevde otuzdan fazla projeyi uyguladılar. Liu Jiakun’un dürüst mimarlığı, zamanın etkisiyle bozulmak ya da değerini yitirmek yerine onunla birlikte ayakta kalabilen ve değerini sürdüren dokusal malzemelerin ve süreçlerin samimiyetini sergiliyor. Sanayi imalatına karşı muhalif bir tutum sergileyen mimar, topluluk için ve topluluk tarafından inşa edilen, çevresel ve ekonomik olarak sürdürülebilir olan, yerel ve ham malzemeler ile gerçekleştirilen geleneksel zanaat yöntemlerini tercih ediyor. Hızla evrilen sosyal ve çevresel zorluklara karşı mimarlığın cevap vermekte güçlük çektiği küresel bağlamda, Liu Jiakun’un tasarımları müşterek ve manevi ihtiyaçları karşıladığı kadar insanların günlük hayatlarını da iyileştiren ikna edici yanıtlar sağlamayı başarıyor. Dosya sayfalarında, mimarlığın toplulukların özünde var olan değerleri soyutlaması ve görünür kılması gerektiğine inanan; tasarımın gücü ile huzurlu ve şiirsel mekanlar yaratmayı, topluluk bilincinin oluşmasına katkı sunmayı başaran Mimar Liu Jiakun’un bu kapsamda önce çıkan projelerini bir araya getirdik.

Sichuan Güzel Sanatlar Enstitüsü’nün bir köşesinde yer alan bina, nispeten küçük ve düzensiz bir arsaya yerleştirilmiş. Çatı, en üst katın alanını maksimum düzeye çıkarmak için dışa doğru uzanırken, dördüncü ve beşinci katlar geri çekilerek üçüncü kattaki sınıflara da ışığının ulaşmasını sağlıyor. Çevredeki yapılar ağırlıklı olarak kırmızı renkte olduğu için, eğitim binasının cephesi de uyum sağlamak amacıyla pas kırmızısı renginde tasarlanmış. Çimento sıvası, Chongqing bölgesinde geleneksel olarak uygulanan sıvama tekniğini sürdürerek, elle yapılan kaba bitirme izlerini bilerek koruyor. Binada, yerel kaynaklı ve uygun maliyetli malzemeler kullanılmış. Heykel Bölümü’nün malzeme atölyesi karakterine uygun olan bu yapı, sağlam ve güçlü kütlesiyle, çevredeki sanayi çağının kaotik arka planına rağmen kendini belli eden bir duruş sergiliyor.

West Village, merkezi yoğunlaşmaya dayalı kentsel gelişim modelinden saparak, “açık çekirdekli çevresel bir kapanım” düzenini benimsiyor. Binalar, geniş bir avluyu çevreleyen hat boyunca yerleştirilmiş. Bambu koruluklarından oluşan iç içe geçmiş avlular, serbest dolaşıma olanak tanıyarak kolektif hafızayı harekete geçiren geleneksel yaşam ortamlarını yeniden yaratıyor. Yapısal çerçeve, işlevsel olanaklar sunmanın yanı sıra günlük yaşamın doğal bir şekilde bu alanı doldurmasına olanak tanıyor. Avlunun ölçeği, genişliği sayesinde topluluk yaratıcılığının zenginliğini yansıtan bir görünümü mümkün kılıyor. Yükseltilmiş bir parkur avlunun etrafında dolaşarak çatıya kadar yükseliyor ve yapıya dinamik bir enerji katıyor. West Village, gündelik boş zaman aktivitelerini anıtsal bir kolektif ifadeye dönüştürerek, çevredeki topluluk için canlı bir rekreasyon merkezi işlevi görüyor ve yaşam dolu, büyüme potansiyeli olan bir ortam oluşturuyor.

Proje alanı, Luzhou’nun Chishui Nehri kıyısındaki kayalıklarda yer alıyor. Alan, daha önce mağara sistemlerinden oluşan bir likör üretim bölgesinin parçasıymış, ancak binaların kötüleşen durumu nedeniyle yıkılarak aynı yerde yeniden inşa edilmiş. Geleneksel Çin mimarisindeki “köşk” kavramından ilham alan tasarım, klasik unsurları çağdaş tekniklerle ifade ediyor. Mekansal bir anlatı yaklaşımıyla, çeşitli işlevsel düğümler birbirine bağlanarak kesintisiz bir deneyim rotası oluşturuyor; dağ yamacına yayılmış yapılar akıcı bir düzen kuruyor. Ana mekanlar, topoğrafya ile bütünleşen brüt beton ve yerel taş kullanılarak inşa edilmiş. Turuncu-kırmızı tonlarında çıkmaları olan, hava koşullarına dayanıklı çelik yapılar, köşk ve teras imgelerini çağrıştırarak hafif ve havada süzülüyor gibi görünüyor. Mimari bütünlük, sağlamlık ve hafiflik arasındaki zıtlığı dengeliyor; hem doğaya gömülü hem de ondan ayrışan bir varlık sergiliyor.

Novartis Şanghay Kampüsü’nde, her biri farklı ülkelerden mimarlar tarafından tasarlanmış binalar, bilim insanlarına çeşitli kültürel deneyimler sunan, konforlu ve estetik bir mimari ortam yaratma amacı taşıyor. Bu tasarım yaklaşımı, her mimarın benzersiz kültürel geçmişini ve kişiliğini yansıtmasını sağlıyor. Yerleşim planı, mimariyi peyzajla bütünleştiren bir strateji benimsiyor: Açık ve esnek ofis alanları arasında yer alan merkezi avlular, küçük atriyumlar ve doğal ışık alan dikey yeşil alanlar, insanlarla doğa arasındaki etkileşimi artırıyor. Bina kütlesi orantılı bir yapıya sahip olup, yatay olarak uzanan düz saçaklarla tamamlanmış. Katmanlı güney cephe koridorları ve kuzeyde geri çekilmiş balkonlar, bahçede dinlenmeye ve etkileşime imkan tanıyor.

Songyang Kültür Mahallesi, Lishui, Çin

Songyang İlçesi’nin merkezinde yer alan Tarihi Tapınak Bölgesi, uzun yıllardır yerel halk için bir toplanma alanı ve manevi merkez işlevi görüyor. Son birkaç on yılda bu canlı kültürel merkez giderek gerilemiş; çevresel düzensizlik, ekonomik durgunluk ve canlılık eksikliği ile karşı karşıya kalmış. Tasarımın temel zorluğu, eski ve yeni arasındaki dengeyi kurarak bu tarihi kültürel merkezi günümüz yaşamıyla yeniden bütünleştirmek olarak aktarılıyor. Mevcut yapıların değerlendirme sürecinden geçirilerek koruma derecelendirmesi yapılmış ve tarihsel sürekliliği koruyan bir anlatı oluşturulmuş. Bu yaklaşım, farklı dönemlere ait maddi mirasın toplumsal hafıza ile uyum içinde bir arada var olmasını sağlıyor. Tüm bölge, yüzyıllık mimari mirası ve dinamik kültürel hayatı sergileyen geniş bir açık hava müzesine dönüşüyor.

Shuijingfang Müzesi, Chengdu, Çin

Müze, bitişiğindeki mahallede yer alan konutlara yakın bir ölçeği benimseyerek tarihi Shuijingfang kültürel bölgesiyle uyumlu bir şekilde bütünleşiyor. Ahşap çerçeveli eski atölyede geleneksel damıtma yöntemleri sürdürülürken, modern teknikler yeni inşa edilen beton tesislerde uygulanıyor. Yeni binaların çatı tasarımı, eski atölyenin tavan pencerelerini yeniden yorumlayarak, mayalanma süreci için hayati önem taşıyan havalandırma ve aydınlatma koşullarını sağlıyor. Ziyaretçi rotası boyunca değişimli olarak düzenlenen avlular ve sergi salonları, iç ve dış mekanlar arasında akıcı bir geçiş sağlayarak müze deneyimini zenginleştiriyor. Eski ve yeni yapılar bir araya gelerek Shuijingfang Müzesi’ni koruma, sergileme, üretim ve etkileşimi birleştiren “yaşayan” bir kültürel miras alanı haline getiriyor.