Pişkinliğin bu kadarı...

ABD’de iflas eden yatırım bankası Lehman Brothers’ın, iflasından sadece 4 gün önce, görevden ayrılan 3 üst düzey yöneticisine 23.2 milyon dolar tazminat ödemeyi kabul ettiği ortaya çıktı. Lehman Brothers’ın CEO’su Richard Fuld da, 2002’den şirketin sıkıntıya düştüğü 2007 yılına kadar yaklaşık 350 milyon dolarlık prim aldığını kabul etti. (Bazı açıklamalara göre CEO’su olduğu şirketi adım adım iflasa götüren CEO Fuld’un bu süre içinde aldığı prim tutarı 433 milyon dolar!)

Yağmalamışlar
ABD’de patlak veren finans krizinin nedenlerine ilişkin düzenlenen özel Kongre oturumlarının ilki, Temsilciler Meclisi’nin Denetim ve Hükümet Reform Komitesi’nde yapıldı ve Lehman Brothers’ın çöküşü ele alındı.
Komitenin oturumunda tartışılan şirketin iç dokümanlarında, Lehman Brothers’ın, resmi iflas başvurusunu yaptığı 11 Eylül’den 4 gün önce bile, görevlerine son verilen iki üst düzey yöneticiye toplam 18.2 milyon dolar, işten kendisi ayrılan bir başka yöneticiye de 5 milyon dolar “özel ödeme” yapmayı kabul ettiği bildirildi.

‘Hatam yok’ dedi
Oturuma katılan Lehman Brothers’ın CEO’su Richard Fuld da, kendisine 2002-2007 arasında ödenen 350 milyon dolarlık primlerin, tamamen “kurallara uygun” olduğunu savundu. Komitenin Demokrat başkanı Henry Waxman ise, Fuld’i, “Başkalarının parasıyla risklere girerken” bu astronomik paraları almakla eleştirdi.
Waxman’in açıkladığı e-posta mesajlarına göre de, şirketin büyük sıkıntıda olduğunun bariz hale geldiği bir ortamda, bu haziranda bazı yöneticilerin, Fuld’a, “Firmanın en üst düzeydeki isimlerinin, çalışanlara ve yatırımcılara güçlü mesaj vermek için prim almayacaklarını duyurmalarını” önerdiği, ancak Fuld’ın bunu reddettiği ortaya çıktı.
Fuld, şirketin kararlarının sorumluluğunun kendisine ait olduğunu kabul ederken, iflasa yol açan duruma ilişkin ise suçu ve hatası olmadığını ileri sürdü.

CEO’lar hesap vermeye çağrıldı
Global bir nitelik kazanan finansal kriz, krediyle ev alanların, mevduat, hisse senedi sahiplerinin, tasarruflarıyla çeşitli finansal enstrümanlara yatırım yapan alt gelir gruplarının servetlerini eritti. Birikimlerini sildi süpürdü. ABD’de şu ana kadar 1.4 trilyon dolara ulaşan batığın faturası da vergi mükelleflerinin sırtına yıkıldı. ABD hükümeti, şişman kediler olarak da tanımlanan “parlak kariyer sahibi” CEO’ların enkazını temizlemek için, 850 milyar dolarlık bir fon oluşturdu.
Yine aynı CEO’ların yarattığı küresel kriz sonucu, Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerde de yatırımcılar; borsaların çöküşü, yükselen faizlerle oluşan borç batakları ve ellerindeki servetlerin erimesi gibi sonuçlarla karşılaştı.

Neler yaptılar?
Kısa süre önceye kadar ortalıkta ‘finans gurusu’ olarak konferans veren CEO’ların icraatları şöyle:
-  Kredi alabilecek kimse kalmayınca saadet zincirini sürdürmek için ve yüksek primler almak için geri ödeme gücü olmayanları bile kandırıp kredi sattılar, finansal sistemi devasa batık kredi riskiyle tıkadılar.
-  Yüksek riskli kâğıtları içine koyup finans mühendisliği ürünün ‘yeni enstrümanlar’ yaratarak, bunları yüksek getiri vaadiyle pazarladılar.
-  Lobicilik faaliyetlerine 160 milyon dolar harcayarak himaye sağladılar.
-  Sonunda dev finans şirketlerini batık halde bırakıp çekildiler. Çekilirken bile batırdıkları şirketlerden tazminat aldılar.
New York Times’ın haberine göre batan Lehman Brothers’ın son CEO’su Richard Fuld’un 62 milyon dolar ayrılma tazminatı aldı. Bear Stearns’in CEO’su James Cayne CEO olarak 232 milyon dolar götürdü, 61 milyon dolar da ayrılma tazminatı aldı. Merrill Lynch’in son CEO’su Stanley O’Neal’ın tazminat olarak 161 milyon dolar aldı.

Bilanço sahtekârlığı
Ne zaman, ne kadar parayla, ne maliyetle temizleneceği henüz bilinmeyen bu büyük enkazın baş sorumlusu olan CEO’ların sicillerine ancak şimdi işlenmeye başladı:
Batık şirketleri kârlı, hatta yüksek kârlı göstermişler. Bilançoları makyajlamışlar. Milyonlarca dolar primi cebe indirmişler.
Şirketler kâğıt üzerinde büyüdükçe yıllık kazançları da katlanmış. 1980’li yıllarda ortalama bir fabrika işçisinden 40 kat fazla maaş alırken, batık yılı 2007’ye gelindiğinde bir işçinin 480 katı maaş düzeyine ulaşmışlar.

Ahlaki çöküntü
Finans krizin nedenlerini araştıran özel Kongre’nin ilk oturumunda ele alınan şirket iflastan hemen önce bile üst düzey yöneticilere tazminat dağıtan Lehman Brothers oldu.
Daha önce de Federal Araştırma Bürosu (FBI) batma noktasına getirilen kurumlarda ahlaki çöküntünün yasal olmayan işlemlere yol açıp açmadığına ilişkin bir araştırma başlatmıştı.
Fannie Mae, Freddie Mac, Lehman Brothers ve  sigorta devi AIG’nin işlemleri için inceleme başlatılmıştı. CitiGroup’un eski CEO’su Charles O. Prince, Merrill Lynch’in eski CEO’su Stanley O’Neal de ifade vermişlerdi.
Büyük batıktan sonra bu şirketlerle ilgili daha köklü bir soruşturma yapılması gündemde. Nasıl bir sonuç çıkacağı ise şimdilik belirsiz.

Tazminatlarıyla batırdıkları şirketlere son darbeyi vurdular
Batık yatırım bankalarının, mortgage şirketlerinin CEO’larının ceketlerini alıp giderken yaptıkları ilk iş, ellerini batık şirketlerin kasalarına uzatmak oldu. Yüksek kazançları nedeniyle ‘şişman kediler’ olarak anılan CEO’ların her biri onlarca milyon dolar tazminat aldı, almak için dava açtı.
Bear Stearns’ın CEO’su James Cayne, şirketin 2 dolar bedelle JP Morgan’a satışı gerçekleştiğinde briç oynuyordu. Cayne, şirketi yok pahasına satılırken CEO’luk görevinden 33.9 milyon dolar kazandı.
Fannie Mea’nin CEO Daniel Mudd, şirketi adım adım batarken 100 bin doları bulan kulüp masraflarını şirketine ödetti. 7 Eylül’de görevden alındı. Şirketinin batmasına yol açmasından hiçbir vicdani sorumluluk duymadan 9 milyon dolarlık tazminatı için Bill Clinton’ın avukatı Bob Barnett’i tuttu.
Freddie Mac’in CEO’su Richard Syron, ABD’nin en büyük mortgage şirketinin başındaydı. 3 yıl boyunca sorunlu kredilere yatırım yaptı, şirketi battı. Oda Fannie Mea’nin CEO Daniel Mudd gibi tazminat istemekten utanmadı ve dava açtı.
Merrill Lynch’in CEO’su Stanley O’Neal, şirketini kâğıt üzerinde kârlı, başarılı gösterdi. Yüklü primler aldı.
Sonunda batık şirketi bırakıp çekilirken 160 milyon dolarlık tazminat aldı.