Mevsimlik değil sürekli çalışan

Duygu Erdoğan - Bahar ve yaz ayları pek çok üründe hasat zamanı olarak geçiyor. Özellikle nüfusu yaşlanan şehirlerde hasadı gerçekleştirmek için her yıl bu dönemlerde tarlalarda çalışacak işçiler aranıyor. Üstelik artık sadece hasat zamanında değil, toprak hazırlama ve bakım aşamalarında da sıkça işçi eksikliği görülüyor. Bu konuda Türkiye’de ‘mevsimlik işçi’ modeliyle genellikle Güney Doğu Anadolu’dan işçiler, hasat bölgelerine gidip konaklayarak ardından evlerine dönüyorlar. Ancak pandemiyle birlikte bu modelin sürdürülebilir olmadığının görüldüğünü belirten üreticiler, nüfusu yaşlanan üretici bölgeler başta olmak üzere iş ve makine hizmeti alabilecekleri ofisler kurulmasını bekliyor. Tarım ve Orman Bakanlığı ise bu konudaki çalışmalarını ilerletiyor. Buna göre, kurulacak ‘profesyonel ücretli hizmet ofisleri’ bölgelerde işçi bulma merkezi olacak. Ayrıca her çiftçinin makine/alet edinmesine gerek kalmayacak şekilde bu ofisler, ortak kullanım esasıyla bulundukları bölgedeki çiftçiye makine ve aletleri sunabilecek. Ayrıca sosyal hakların iyileştirilmesi vesilesiyle bölge gençlerinin kendi şehirlerinde kalmaya teşvik edilmesi de amaçlanıyor. 

‘İhtiyaca göre hareket edilir’

Tarımda nüfusun yaşlanmasıyla özellikle parçalı, dağlık arazilerde çalışmak giderek zorlaşıyor. Genel olarak yabancı uyruklu işçilerin son yıllarda arttığı tarla ve bahçelerde pandemi boyunca bu sistemin de güvenilir olmadığı görüldü. Ayrıca artan maliyet baskılarıyla makine ve alet gibi pahalı malzemelere hem erişimde zorluk çekildi, hem de satın alınması ve kullanımı çiftçinin üretim maliyetini yükseltti. Ayrıca tarlalarda çalışacak işçilerin çalışma koşulları da sorunların başında geliyor. Bu sayede koşulların da iyileştirilmesi sağlanmış olacak. 

Nüfusu yaşlanmış, dağlık ve küçük parçalı arazi yapısına sahip köylerde toprak işlemeden hasata kadar çeşitli işler için çalışan bulmanın giderek zorlaştığına dikkat çeken Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Süleyman Soylu, ücretli hizmet veren ve bakanlık birimlerin tarafından organizasyonu sağlanan ofislerin bu açıdan çiftçinin en büyük yardımcısı olabileceğini söyledi. Soylu, “Tarımda en büyük sorun işçi sorunu. Köylerden kente göçün de etkisiyle sürekli derinleşiyor. Özellikle tarımın yoğun yapıldığı yerde şu anda büyük oranda yabancı işçilerle işler gidiyor. Diğer yandan küçük aile çiftçileri, küçük arazi olduğu yerde herkes ekipman bulunduramıyor, bu hizmeti de alabileceği yerler bulunmalı. İşçilik de, ekipman da bu sayede sorun olmaktan çıkarılmalı. Bu yükün çiftçiden alınması, daha ekim yapmadan toplayacak insan aramak zorunda kalmaması lazım” diye konuştu. Soylu ayrıca, gençlerin köylerde ve yakın yerlerde konaklayabilmesi için yapılaşmanın bu alanlarda kolaylaştırılmasını, sosyal yaşam kısıtlarının giderilerek teşvik edici uygulamaların sağlanması gerektiğini vurguladı. 

‘İyi çalışırsa çözüm olur’

Tarım Yazarı Ali Ekber Yıldırım, çiftçinin yaş sorununun dünyanın en önemli sıkıntılarından olduğuna dikkat çekerken, bu nedenle üretici bölgelerde işçilikle ilgili çeşitli sorunların arttığını dile getirdi. Yıldırım, “Üretici her sene ‘işçi bulacak mıyım?’ diye düşünmekten dertli. İşçi bulduğunda ise o işçilerin çalışma koşulları oldukça elverişsiz oluyor. Ortak bir çözüm merkezi iki tarafa da iyi şartlarda hizmet sunabilir. İş arayan bulur, işçi arayan bulur ve çalışanlar daha iyi şartlara kavuşur. Ayrıca bu merkezler sayesinde ortak makine parkı da kurulabilir. Her bir çiftçi alıp bir kenarda beklettiği aletlere hem çok para harcamaz, hem de yeni çıkan makinelere erişim olur ve bunları kullanabilen kişilere kolaylıkla ulaşabilir” dedi.

Sosyal güvence öne çıkarılacak

Tarım ve Orman Bakanlığı yıllar itibarıyla köyünde olanın köyünde kalması, gençlerin topraklarını ekmeye devam etmeleri için çeşitli projeleri hayata geçiriyor. Genç Çiftçi Projesi kapsamında 2016-2018 yılları arasında 3 yıllık bir programda toplam 47 bin 775 projeye 1.43 milyar lira hibe desteği verilirken, bu sayede 47 bin 775 gence istihdam sağlanmış oldu. Kırsal Kalkınma Yatırımlarının Desteklenmesi Programı kapsamında ise; 2006-2022 yılları arasında 2.492 genç başvuru sahibine 278.1 milyon lira hibe desteği verildi. Programlar kapsamında gençler ve kadınlara pozitif ayrımcılık yapılıyor.

Kırsal bölgelerden kent merkezlerine hızlı göç sebebiyle ilçe, köy ve beldelerde genç nüfus azalmasına dikkat çeken Bakanlık, genç nüfusun kente göçe sebepleri incelendiğinde; ilk sırada ‘sosyal güvence’ sorunu olduğuna vurgu yapıyor. Ayrıca sosyal hayatın olanaklarından yararlanma talebinin de öne çıktığı belirtiliyor. Tarımsal faaliyetlerin etkin ve verimli bir şekilde sürdürülebilmesi için kırsal alanda genç iş gücünün artırılması amacıyla kurulması planlanan profesyonel ücretli hizmet ofisleri ile ilgili olarak; kırsalda sosyal güvence sisteminin geliştirilmesi ve böylelikle sosyal sigorta problemi yüzünden göçe maruz kalan kişilerin kırsalda çalışmasını teşvik etmeye yönelik teşvik oluşturulacağı ifade ediliyor.