Karapara ve terörün finansmanıyla mücadelede yeni düzenleme

Karapara aklama ve terörün finansmanıyla daha etkin mücadele edilebilmesi için Şüpheli İşlem Tebliği yenilendi. Yeni düzenlemeyle şüpheli işlem sayısı artırıldı.
Maliye Bakanlığının bugünkü Resmi Gazete’de yayımlanan "Mali Suçları Araştırma Kurulu Genel Tebliği"nde şüpheli işlem, "yükümlüler nezdinde veya bunlar aracılığıyla yapılan veya yapılmaya teşebbüs edilen işleme konu mal varlığının, yasa dışı yollardan elde edildiğine veya yasa dışı amaçlarla kullanıldığına, terörist eylemler için ya da terör örgütleri, teröristler veya terörü finanse edenler tarafından kullanıldığına veya bunlarla ilgili ya da bağlantılı olduğuna dair herhangi bir bilgi, şüphe veya şüpheyi gerektirecek bir hususun bulunmalı hali" olarak tanımlandı.
Tebliğe göre, yükümlüler, şüpheli buldukları işlemleri en geç 10 iş günü içinde, gecikmesinde sakınca bulunan hallerde ise derhal Mali Suçları Araştırma Kurumuna (MASAK) bildirecek.
İşlemin şüpheli olup olmadığı değerlendirilirken mevzuattaki müşterinin tanınmasına ilişkin esaslar göz önünde bulundurulacak ve değerlendirme müşteri ve işlem bazında yapılacak. Bu şekilde değerlendirmede, müşterinin profili ve faaliyet hacmi, işlemin niteliği ile müşterinin bilinen faaliyetleri kapsamında ya da faaliyeti ile orantılı olup olmadığı veya kimlere menfaat sağladığı, sektörün özellikleri ve daha önceki tecrübeler gibi hususlar da dikkate alınacak.
Yapılmak istenen işlemin uluslararası niteliğinin bulunması durumunda ise, işlemin, müşterinin işinin bir parçası olup olmadığına bakılacak.

ŞÜPHELİ İŞLEMLER
Tebliğde şüpheli işlem tipleri "genel mahiyette şüpheli işlemler", "sektörel mahiyette şüpheli işlemler" ve "terörün finansmanı ile bağlantılı şüpheli işlemler" olarak 3 ana başlık altında toplanıyor.
Buna göre, suç gelirlerinin aklanması ve terörün finansmanıyla mücadele kapsamında MASAK’a bildirimi gereken şüpheli işlemlerden bazıları şöyle:

GENEL MAHİYETTE ŞÜPHELİ İŞLEM TİPLERİ
Müşteri profiline ilişkin tipler:
- Müşterilerin başvurularında ibraz ya da tevdii gereken belgelerin yetersiz bilgiler içermesi, bilgilerin çelişkili olması veya bilgi verilmesinde isteksiz davranılması,
- Müşteri hakkında suç gelirlerinin aklanması veya terörün finanse edilmesiyle ilgili medyada menfi haberler çıkması, işlem yapılması için para veya hediyeler teklif edilmesi gibi şüpheyi gerektiren somut bir durumun varlığı,
- Müşterilerin genel olarak sergiledikleri davranış modelleri dışına çıkmaları, şüpheli işlem bildirimini engellemek amacıyla bazen çok yakın, bazen tehditkar tavır takınmaları,
- Müşterilerin işi, mesleği, mali durumu ve işlemleri arasında makul orantı bulunmaması,
- Müşterilerin riskli kişi veya kuruluşlarla ticari ya da başkaca bir ilişkilerinin olması,
- Şirketlerin mutat olmayan sermaye, ortaklık, yönetim ve istihdam yapısına sahip bulunması.
İşlemlere ilişkin tipler:
- Ticari faaliyette bulunan kişi ve kuruluşların tekrarı gereken işlemlerinin münferit işlem olarak kalması veya aksine ticari hayatta sık yapılmayan işlemlerin sürekli tekrarlanması,
- Toplu yapılması gereken mali işlemlerin, tespit ve bildirimden kaçınmak amacıyla, mantıklı bir gerekçesi olmaksızın bölünmesi,
- İşlemin mutad ve makul bir gerekçesi ya da mantığının olmaması,
- Müşterinin küçük kupürlerle yüksek tutarda nakit ödeme yapması veya sık kullanılmayan bir dövizle ödeme yapılmak istenmesi.

SEKTÖREL MAHİYETTE ŞÜPHELİ İŞLEMLER
Bankacılık sektörüne ilişkin tipler:
- Müşterinin işlem öncesi, kimlik tespiti, şüpheli işlem, bankanın aklama ve kontrol yöntemleri hakkında bilgi edinmeye çalışması ve bu yönde sorular sorması,
- Müşterinin işlemle ilgili açıklama yapmakta zorlanması veya bilgi vermekten kaçınması,
- Müşterinin, bir belgeyi ibraz etmemek veya doldurmamak için banka görevlisini ikna etmeye çalışması,
- Müşterinin makul ve geçerli bir nedene dayanmaksızın yurt içinde veya dışında yerleşik çok sayıda kişi adına hesap açmak istemesi ya da sürekli olarak 3. şahıslar adına açılmış hesaplara nakit para yatırması ve çekmesi,
- Hesap sahiplerinin, hesabına yatırılan veya bulunan para konusunda yeterli bilgi sahibi olmaması,
- Görünürde birbirinden bağımsız hareket eden müşterilerin aynı adres, telefon ve benzeri iletişim bilgilerini vermesi, imza yetkisinin aynı kişi veya kişilere verilmesi,
- Müşteri tarafından aile, akrabalık veya herhangi bir iş ilişkisi bulunmayan kişilerle ortak kasa kiralanması veya kasa için vekaletname verilmesi, kiralık kasanın çok sayıda kişi tarafından para kasası gibi kullanıldığını gösteren aşırı bir trafiğin olması,
- Aralarında akrabalık bağı veya iş ilişkisi bulunmayan kişilerin hesaplarında mevduat profiline uymayan dikkat çekici nakit işlem ile elektronik transfer trafiği görülmesi.

KİRLİ PARAYA DA DİKKAT
- Sahte-hayali olduğundan şüphe duyulan isimle hesap açtırmaya ve işlem yapılmasına teşebbüs edilmesi,
- Bildirim prosedürlerinden kaçınmak amacıyla belli bir eşiğin altında işlem yapmaya teşebbüs, işleme konu paranın birden fazla işleme, hesaba ve nakit işleme bölünmesi,
- Müşterinin aynı bankanın muhtelif şubelerinde kendi adına veya adlarına hareket ettiği 3. şahıslara ait benzer işlemlerin yapıldığı çok sayıda hesabının bulunması,
- Çok sayıda kişinin makul açıklama yapmadan aynı hesaba ödeme yapması veya para transferi,
- Müşteri tarafından getirilen banknotların çeşitli maddeler içinde gizlenerek taşındığını gösteren kokular yayması ve lekeler içermesi, özensiz ve acele şekilde paketlenmiş görüntüsü vermesi, sayıldığında beyan edilenden önemli miktarda eksik ya da fazla çıkması, içinde sahte olanlara rastlanması,
- Müşterinin hesabında hayat standardı, işi ve gelir seviyesi ile ilgisi kurulamayan dikkat çekici meblağlara tekabül eden (sık sık düşük tutarlı veya tek işlemde yüksek tutarlı) nakit çekme veya yatırma işleminin gözlenmesi,
- Sadece yurt dışından transfer edilen paraların çekilmesi amacıyla açıldığı anlaşılan hesaplara gelen paranın sürekli nakit olarak çekilmesi veya hesabın uzun süre hareketsiz kalması,
- Müşterinin aynı bankanın birden fazla şubesinde düşük bakiyeli durağan hesaplarına gelen transferlerin, genelde ATM’lerden maksimum nakit çekme işlemiyle çekilmesi.

HIRSIZDAN KORKMAYANLAR DA ŞÜPHE ÇEKEBİLECEK
- Müşterinin nakit paranın taşınması sonucu oluşabilecek can güvenliği, hırsızlık ve suiistimal risklerini göz önünde bulundurmaksızın aynı bankadaki hesaplarına sık sık önemli meblağlarda para yatırması veya çekmesi,
- Farklı şubeler vasıtasıyla veya aynı şubeye aynı anda gelen kişilerce hesaba parça parça nakit yatırılması veya çekilmesi,
- Riskli ülkeler veya offshore merkezlerden ya da bu ülke ve merkezlere, makul açıklama yapılmadan, tek seferde büyük meblağlı veya belli bir zaman aralığında önemli tutarlara ulaşan sık ve düşük meblağlı transferlerin yapılması,
- Müşterinin mesleği ve gelir düzeyi ile ilgili kurulamayan yurt içi ve yurt dışı elektronik fon transferleri yapılması,
- Müşterinin belli bir neden olmaksızın aynı yabancı para cinsinden birden fazla hesap açtırması,
- Yeni açılan bir hesaba, kısa süre sonra yüksek tutarlı havaleler gelmesi,
- Riskli ülkelerde yerleşik bankalardan kredi talebinde bulunulması,
- Kredi kartı müşterilerinin sürekli büyük tutarlı nakit para çekimleri yapması.

RİSK VE MALİYETİ UMURSAMAZ GÖRÜNENLERE DE BAKIN
Sigorta sektörüne ilişkin tipler:
- Müşterinin hayat sigortası ya da emeklilik sigortası poliçe primlerini yüksek miktarda ve nakit olarak ödemesi,
- Küçük miktarlı ve düzenli ödemeye dayalı poliçeye sahip olan müşterinin, aniden peşin ödemeyle önemli ölçüde büyük poliçe satın alma teklifinde bulunması,
- Müşterinin makul bir nedeni olmaksızın ve önemli maddi kayba yol açacak şekilde, poliçenin vadesinden önce geri ödenmesini istemesi,
- Müşterinin yaşı ve sağlık durumuyla uyumlu olmayan emeklilik planı veya hayat sigortası sözleşmesi için başvurması,
- Sermaye piyasalarına ilişkin tipler,
- Müşterinin mali durumuyla orantısız ve dikkat çekici miktarda kredi kullanması, ilişkisi olmadığı görülen üçüncü bir şahıs tarafından teminat verilmesi,
- Makul bir sebep olmaksızın birden menkul kıymet kredisini aniden kapatması
- Mutad faaliyetlerle bağdaşmayacak şekilde nakit kullanılarak, büyük miktarlarda menkul kıymet satın alınması,
- Yetkili müesseselere ilişkin tipler,
- Bir yetkili müessese veya farklı şubeden, kısa zaman dilimi içinde limitin çok altındaki tutarlarda döviz talebinin tekrarlanması,
- Dikkat çekici miktarlarda döviz alım veya satımı yapılması ya da büyük miktarlarda dövizin farklı bir dövizle değiştirilmesi,
- Konvertbil olmayan veya sık kullanılmayan yüksek miktarda dövizin, başka bir döviz ya da Türk Lirasına çevrilmesi.

TERÖRÜN FİNANSMANI İLE BAĞLANTILI ŞÜPHELİ İŞLEMLER
- Bir terör örgütü ile bağlantılı olduğu bilinen gerçek ve tüzel kişiler adına hesap açılması, havale veya elektronik fon transferi yapılması,
- Riskli ülkelere ya da bu tür ülkelerden fonların gönderilmesi ve alınması,
- Üçüncü kişilerce döviz değişimi yapılarak, terörizm ve kaçakçılığın yoğun olarak görüldüğü veya vergi cenneti olarak bilinen ülkelere fon transferi,
- Özellikle riskli ülkelerden veya bu ülkelere, bireysel ve ticari çok sayıda hesap kullanılarak fonların toplanması.