Farplas, dışarıda yatırımla hızlanacak, kelepir de alabilir

İran’da, Mısır’da, Hindistan’da yatırımları var. Bu ülkelerde yeni işler yapacak. Hindistan’daki  yerli ortağıyla yeni yatırımı için  krizin geçmesini bekliyor.
Gruba bir mühendis olarak  katılıp, şimdi ortağı ve CEO’su olan Ömer Burhanoğlu, somut pazarlıklardan söz etmedi ama özellikle Avrupa’da yan sanayide çok önemli fırsatlar olduğunu belirtti. Önümüzdeki dönemde Farplas’ın pazarlamaya ve üretime dönük yatırımlarının yanı sıra satın almalar da görebiliriz.
Burhanoğlu, “Otomotiv yan sanayi farklıdır. Tedarik zincirleri vardır. Ana sanayi bastırır birini almak veya satmak zorunda kalabilirsin...”
Ana sanayide krizle başlayan yeniden yapılanmalar var. Yan sanayi bu eksene göre konumlanırken her şey mümkün...

Ömer Bey, önce biraz Farplas’ı konuşalım, sonra TAYSAD ve otomotiv yan sanayii...
Farplas 1968’de yedek parça ticareti için kurulmuş. 1970’li yıllarda yedek parça üretimine, 1980’li yılların başında da fabrikalarla çalışmaya başlamış. 1980’li yılların ikinci yarısından sonra direkt fabrikalarla çalışmaya başladı. Ben de o dönem mühendis olarak katıldım. 1990 yılına kadar ticari araç ağırlıklı çalıştık. Otobüs ve kamyonlara stop ve iç aydınlatma yaptık.
1990’lı yıllarda beyaz eşya ve otomobil tarafının dikkatini çektik. Teklif geldi ve ben de Renault’yu uygun bulduk. Kaliteye önem veriyordu. O zaman başladık çalışmaya. Bayrampaşa’dan Avcılar’a taşındık. 1990’lı yıllarda beyaz eşya da başladı. 

Tek üretim yeriniz Avcılar mı?
Gebze’ye Arçelik için fabrika yaptık. Sonra BSH, Türkiye’ye geldi. Onlar için de Çerkezköy’de fabrika yaptık. Mantık müşterinin yanında 100-150 kişilik fabrikalarla çalışmak. Bizim sistemimiz böyle.
Beyaz eşyada ön görünüm parçalarını üretiriz. BSH’ın dünya üzerinde, tek çatı altında en büyük tedarikçisiyiz. Tüm sistem parçalarını üretiyoruz. BSH’ın yurtdışındaki fabrikalarına da veriyoruz. 2004’te, BSH’ın en iyi yan sanayisi seçildik.
34 kişiyle başladı...

Arçelik’le çalışmaya devam ediyor musunuz?
Arçelik’le sonradan ayrıldık. Ama beyaz eşyada Electrolux gibi başka markalara çalışıyoruz. Yeni olarak dondurma, peynir gibi ürünlere kap üretiyoruz. Pınar, Bahçıvan gibi firmalara iş yapıyoruz.

Yönetim kurulunda kimler var alıyor, aile yönetimde mi? Sektör olarak sadece otomotiv yan sanayi mi?
Kurucular Yunus ve Zeki Büyükkuşoğlu. Her ikisi de hayatta ve yönetimdedir. Büyük hisse Yunus Bey’in. Sonra kardeşi ve ben varım. Yunus Bey, yönetim kurulu başkanımızdır, Zeki Büyükkuşoğlu yardımcısıdır.
Sektör olarak turizm var bir de. Yunus Bey’in şahsi yatırımıdır. Bodrum’da butik otel var.

Grupta hangi şirketler var?
Fark Holding diyoruz kendimize ama henüz resmi olarak kurulmuş değil. Farplas, otomotiv yan sanayi şirketi. Farel, beyaz eşya için estetik parçalar, ön paneller üretiyor
Farhym, Farplas ve Hymer ortaklığıdır. Komple otobüs iç aksam sistem çözüm parçalarının tasarımı ve üretimini yapıyor. Otomarka, Farplas ürünlerinin bayi satışını yapıyor. Oto yedek parçada perakendeci ve toptancıdır.
Farkim, plastik ve kimyasal madde, hammaddenin alımı, satımı yapıyor. Fartur, inşaat, turizm ve yatçılıkta faaliyet gösteriyor. 

Dışarıda üretim var mı?
Pazarlama olarak aktifiz, üretim işini de her an için kovalıyoruz. İran’da ortak seviyesinde bir partnerimiz var. Hindistan’da bir ortakla (Pinnacle Industries) üretimimiz var. Yeni fabrika kuracaktık, kriz olunca durdurduk.
İran’a ürün gönderiyoruz. Orada ufak çaplı bir montaj yapılıyor. İran’da en büyük hava kanalı üreticisi biziz. Bu model sistem olarak tanımlandı, 12 metrelik bir ürün standart oldu. 

Tasarımda nasılsınız?
Bizim ürün geliştirme kabiliyetimiz var, eskiden geliyor. Bunu otomobilde de kullandık. Bize iş verdiklerinde o güvenceleri oldu. Bu adamlar tasarımı biliyor diyorlar. Çokça lisansımız oldu.
Carlos Ghosn’a da (Renault CEO’su) söyledim, bu kabiliyetimizi kullanınÖ O bize çok yardımcı oldu. Teşvik yasası çıktığında ilk alanlardan biri olduk. Ar-ge merkezimiz var, 64 kişi çalışıyor. BSH’daki plastik menteşeler bizim patentimizdir. Bir tane daha var... Döküm olan parçayı plastiğe çevirdik.
Mata diye bir firmamız var. Aston Martin’e ahşap kaplama yapıyor. Küçük bir şirket ama işleri enteresandır.
Öncü diye bir firmamız var, o da poliüretan ve vakumlu parçalar yapıyor. Küçük seri araçların ön göğüslerine anahtar, göstergeler filan takıp gönderiyoruz. Ticari araçta aydınlatma gruplarında yoğunuz. Estetik parçalar yapıyoruz. 

Grupta istihdam ve ciro nedir?
Bin 600 kişi çalışıyor. Ciromuz 120 milyon euro’dur. Ben katıldığımda şirket 34 kişiydik.

Bu aralar sizin sektörde ciddi sıkıntılar var. Bu alım için iyi bir fırsat olarak gündeminizde mi?
İnanılmaz bir şekilde Avrupa’da firmalar el değiştiriyor. Dikkatli bakıyoruz. Fırsat çıkarsa alabiliriz. Kriz biraz ürkütüyor. Otomotiv enteresan bir sektör. Almak zorunda da kalabilirsin, satmak zorunda da... Bir zincirin içindesiniz. Kırmamak için ana sanayi diretir, sen de onu alabilirsin.
Konsolidasyon dediğimiz davada zincirin kopmaması için bazı şirketler birleşmek zorunda kalacak veya eksik kapasiteler birleşecek. Bizim elimizdekini tutmamız lazım. Avrupa’da sıfır liraya, 1 liraya satılan şirketler var. Fransız bir şirket, birçok şirket alarak 20 milyon euro cirodan 170-180’lere çıktı. Kabuğunu kırmak üzere olan çok yatırımcımız var.


Kriz biter bitmez Bursa’da organize bölge işine bakacağız
Şimdi biraz da TAYSAD’ı konuşalım...
Sektörün ihracatı düştü. Büyük sıkıntı var. Bazı tedbirler önerdik. Hurda araç indirimi yapılmalı. Kamyonda ortalama yaş 16, çok yüksek. 16 yaştan sonra devlet vergi de almıyor. 16 yaş üstü 340 bin kamyon var. Otobüste 66 bin 16 yaş üstü araç var. Toplamda 3 milyon araç var 16 yaş üstü. 10’da 1’i değişse bile çok önemli.
Vergi indirince kayıp olmuyor ki, yarıya bile indirsen kaybın olmaz.
Hurda da para verildiği için bunun nereden karşılanacağı düşünülüyor. Onu artan satışlardan gelen artan vergiyle balans edebilir. Ticari araç ölmüş durumda. Kamyon satışlarındaki gerileme yüzde 96.
Formül şu, KDV’den indirim gerekli ticari araçta. KDV olmuyorsa, o zaman hurda indirimini devreye almaları lazım. Onu da biraz çalışmak lazım, bir formül gerekli. Geçen sefer suistimal edildi. 

TAYSAD’ın durumu nasıl?
260 üyesi, 14 milyar dolar iş hacmi, 80 bin çalışanı var. 5 milyar dolar da ihracat yapıyor. Buzdağının altındaki kısım yan sanayidir. Herkes otomobili bilir. Ana sanayide 50 bin kişi çalışıyor, yan sanayide 4 mislidir. Türk girişimci Avrupa’yı yakaladı ve solladı. Bize artık kalite konusunda teşekkürler geliyor.
Türkiye’de üretilmiş birçok araç defalarca yılın aracı seçildi. Eksik olan tasarımdı. Ar-ge yasası çıktı. En karlı taraf servis, sonra tasarım, en son üretim gelir. Bize hep siz üretin dediler ama artık tasarım tarafında da varız. Türkiye’de yerleşik yabancı ortaklı çok güzel şirketler var. Yan sanayi bölgemiz örnek bir bölge. 40’tan fazla aktif şirket faaliyette, bir o kadar da arazi alınmıştır. 

Gebze tarafındaki bölge yetiyor mu?
Krizden evvel Bursa’ya yakın bir yerde yapmak istiyorduk. Kriz atlatılırsa ilk işimiz o. Krizde şirketlere eksik çalışma ödeneğinin faydası oldu. Esas belimizi büken, satış adetleri var. Hepimiz yatırımda yakalandık. Sektör yüzde 50 büyümüştü. Yatırımlar krediyle yapıldı.
Kimimiz mal varlığını satarak kurtarmaya çalışıyor. Kredi Garanti Fonu çıktı ama hiçbir hareket yok, devreye alınması lazım. Çok sıkıntıda olan firmalarımız var. SSK ve muhtasar belli bir faizle ertelense iyi olurdu. İlk otomotiv girdi krize, krizle anıldı. Ama ilk çıkan da o olacak. Türk otomotiv yan sanayi yine bence popüler olacak.


Günak’ı destekliyoruz
Murat Günak’ın Mindest’ini desteklediğini biliyoruz. Nasıl bakıyorsunuz bu girişime, şansı nedir?
Bu ülkede bu teknoloji olsun. Hazır dünya yeni bir oluşum içinde. Herkes start çizgisine eşit uzaklıkta bu fırsatı kullanalım diyoruz. Bir kere bu teknolojiyi yakalıyalım. Ama maalesef, her şey yeni ama eski kurallarla yaklaşanlar var. Eski şekilde üretilmeyecek ki bu. Murat Günak da böyle düşünüyor. Bu olay çıktı. Nerelerden neler geldi? 

Başbakan’ın desteği var...
Başbakan bana ‘Neyi yapamayız’ diye sordu, bir kontrol sistemini ve güvenliğini yapamayız dedim. Türk mühendisler ne istiyorsanız bırakıp geliriz dedi. Adam atıp tutuyor, ‘Biz de yaptık’ diyor. Bu basit bir yerlileşme sevdası değil, endüstriyel özgürlük hareketi. Başbakan’a da söyledim. Yeni bir teknoloji getiriyorsun, kendin yapıyorsun. Herkesin var ama onlar normal araçları çeviriyorlar, bu ise baştan elektrikli bir araç olarak tasarlanıyor. 

Peki yatırımcı kim olacak?
Fitili ateşledik. Bir yatırımcı çıkacak. İyi gelişmeler var. Biz dışarıda kalacağız, sermaye koymaya niyetli kimseler var. Ben şu anda yapılacak 20 aracın lambalarını yapıyorum. Prototip olarak yapacağız. Avrupa kültür başkenti için. Murat, marka yaratma konusunda bir deha. Aracın aile yapısı belirlenmiş durumda. 

Siz niye girmiyorsunuz?
Bizim olmamız doğru olmaz. Hem yan sanayisiniz hem ana saniye girmek zor. Bir tane sahibi olsa iyi olur. 20 araç için herkes bilabedel bir şeyler yapıyor ama yatırımcı bulunduğunda her halde o üstelenecek. Kimse şu anda para sormuyor. 

Ne kadar yatırım gerekir?
400-500 milyon euro yetiyor. Çok küçük bir alanda üretiliyor. Lisanslar dahil bu kadar para yeter. Geri dönüşümlü enerji istasyonları gerekiyor. O da yeni bir işkolu olur. Siz 2 saat yemek yerken araç prize takılıp şarj olacak. Bir akü bir dağıtım şirketi yaratılması lazım.
Bütün ülkelerde yapılıyor. Herkes birbirine blöf atıyor. Fransa deli gibi, Almaynya, İngiltere, ABD... Bütün desteklerini sadece bu işe veriyor. 

Devlet ne yapabilir?
Devlet manevi desteğini veriyor. Maddi desteğini de şöyle verebilir, vergisel olarak özel bir takım şeyler yapabilir. Yeni nesil araca yeni nesil vergi. Ar-ge, yatırım teşviklerimiz var. Birleştirip katmerli bir teşvik olabilir. Üstüne de başka bir segment olacak, diyebilir ki ben bundan vergi almıyorum, çevreyi koruyacağım.

Jet Fadıl işi diyenler var
Bu olmaz diyenler çıkıyor mu?
‘Jet Fadıl’ diyenler var. Bu burada olmazsa başka yerde olur. Biz yapmazsak başkaları alabilir. O zaman da bizim kendi ayıbımız olur. Bu bir prestij araç olacak, golften bozma bir şey değil.

TAYSAD bir şirketle giremez mi?
TAYSAD içinden bir konsorsiyum olmaz. Birisinin bu işe kafayı takması lazım. Mesela Karsan fason üretimci. Yapıları uygun ama bilmiyorum ilgileniyorlar mı?

Farplas’ın rakamları 1968’de Yunus ve Zeki Büyükkuşoğlu tarafından kuruldu, 35 kişiyle başladı.
 Otomotiv yan sanayiinde faaliyet gösteriyor.
 Beyaz eşya sektörüne parça üretiyor.
 Grupta Farplas dışında, Farel, Farhym, Otomarka, Farkim ve Fartur şirketleri var.
 3 yerde üretim yapıyor.
 Grupta 1600 kişi çalışıyor.
 Cirosu 120 milyon euro (258 milyon lira)


Ömer Burhanoğlu kimdir?

1960 yılında Trabzon’da doğdu. İlk, orta ve lise öğrenimini İstanbul’da tamamlayıp 1982 yılında Boğaziçi Üniversitesi Makine Mühendisliği Bölümü’nden mezun oldu. İTÜ’den sistem analizi dalında yüksek lisans diploması aldı. Aynı üniversitede işletme dalında doktora çalışmasında bulundu. Mühendislik, yaratıcılık ve yenilik fikirlerini karşılayacağını düşündüğü plastik imalat sektöründe Farplas firmasına katılarak iş hayatına atıldı. Küçük bir atölyeden bugün 1.600 kişinin çalıştığı bir şirketler grubuna dönüşen Farplas Sanayi Grubu’nda halen yönetici (CEO) ve ortak konumundaki görevinin yanı sıra, Taşıt Araçları Yan Sanayii Derneği, TAYSAD’ın yönetim kurulu başkanlığını yürütüyor.