Veteriner hekimlerin korona mücadelesi

Dünyada 1,5 milyon vakaya ulaşan ve 90 bine yakın insanın ölümüne neden olan koronavirüs (COVID-19) salgınının önüne geçmek için aşı ve ilaç araştırmalarına hız verildi. Aşı için öncelikle başarılması gereken virüsün izole edilmesiyle ilgili önemli çalışma, Türkiye’deki veteriner hekimlerden geldi. Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Mikrobiyoloji’den Prof. Dr. Aykut Özdarendeli ile Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi’nden Prof. Dr. Aykut Özkul, virüsü izole ederek aşı üretiminin ilk basamağını tamamladı.

Son 50 yılda ortaya çıkan direkt hayvan kaynaklı birçok salgının önüne geçmede veteriner hekimler, önemli rol oynamıştı. COVID-19 ile ilgili de ilk adımın veteriner hekimlerden gelmesi, insan sağlığının korunmasında bu hekimlerin önemini bir kez daha ortaya koydu. Ancak hâlâ istenilen noktada değil, çözüm bekleyen sorunları çok. Aşıyla ilgili başarı vesilesiyle Türk Veteriner Hekimleri Birliği Merkez Konseyi Başkanı Ali Eroğlu’yla röportaj yaptık:

Sığır vebasını önlediler

- Tüm dünyada aşı çalışmaları sürerken, Türkiye’de iki veteriner hekim virüsün izolasyonunu gerçekleştirdi. Siz bunu nasıl değerlendiriyorsunuz?

İki hocamızın yıllardan beri koronavirüs üzerinde ve başka alanlarda çalışmaları var. Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA) diye başka bir hastalık var. Onun aşı çalışmalarında da Erciyes Üniversitesi’nden Prof. Dr. Aykut Özdarendeli çeşitli aşamaları geçti.

Ülkemizde sadece veteriner fakültelerinde viroloji ana bilim dalları var. Bu dalda detay araştırmalar yapılıyor. Tıp fakültelerinde bu çalışmalar mikrobiyolojide yapılıyor. Şu anda Türkiye’de 32 veteriner fakültesi var, 26’sında eğitim öğretim yapılıyor, 21’inde yaklaşık 50’ye yakın virolog mevcut. Türkiye’de çeşitli hastalıkların önüne geçen birçok bilim adamı var. Sığır vebası aşısını 1890’lı yıllarda bir veteriner hekim olan Adil Mustafa Şehzadebaşı buldu.

Koronavirüs aralıkta gündeme geldiğinden beri hocalarımız çalışmalarını yoğunlaştırarak devam ettiriyorlar. Dünyada aşı için araştırmalar yapılıyor. Ayrıca hastalığa karşı antiserum çalışmaları yapılıyor. Ayrıca hastalığa karşı ilaç bulunması lazım. Veteriner hekimlerin hayvan kaynaklı olup da insanlara bulaşan viral ve bakteriyel hastalıklarla ilgili önemli tecrübeleri ve geçmişe dönük çalışmaları var. Bugün bu çalışmalar hızla devam ediyor.

‘Şiddet görüyorlar’

- Dünyada da veteriner hekimlerin çalışmaları var mı?

Almanya’da Robet Kock Enstitüsü’nün Başkanı veteriner hekim. Süreci o yönetiyor. Çin’de yine salgının yönetiminin başında veteriner hekim bulunuyor. Fransa’da ve ABD’de veteriner hekimler göreve çağrıldı. Türkiye’de de Tarım ve Orman Bakanlığı’na bağlı 7-8 tane araştırma enstitüsü var. Pendik Veteriner Araştırma Enstitüsü çalışmaya dahil edildi. Türkiye’de Sağlık Bakanlığı’nın oluşturduğu Bilim Kurulu’nda İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa Veteriner Fakültesi’nden Prof. Dr. Mustafa Hasöksüz yer alıyor.

- Veteriner hekimlik, hak ettiği değeri buluyor mu?

Koronavirüs gündeme geldiğinde veteriner hekimlerin de konuya dahil edilmesi gerektiğini beyan ettik. Veteriner hekimlik önemli bir meslektir. Asıl amacı insan sağlığına hizmet etmektir.

Sağlıklı gıdanın tüketilmesinde, hayvanlardan insanlara geçen hastalıkların önlenmesinde veteriner hekimlerin önemli bir rolü bulunuyor. Ancak ülkemizde yasal düzenlemelerde, kamuda çalışanların mesleki hakları, kliniksel çalışanların mesleği icra ederken karşılaştıkları problemler var.

Köylerde savunmasız bir şekilde şiddetle karşılaşıyorlar. Kasımdan bu yana şiddet had safhaya ulaştı. Bir kanuni düzenlenme lazım. Sağlıkta Şiddet Yasası’nın içine veteriner hekimlerin de dahil edilmesi gerekir. Ayrıca sağlık çalışanları grubunda yasal olarak değerlendirilmemiz gerekiyor. 1219 sayılı kanun var, beşeri hekimler bu kanun kapsamında özlük haklarını alıyor. Beşeri hekimler yılda 2 defa fiili hizmet zammı alabiliyor. Veteriner hekimler bunun dışında tutuldu. Veteriner hekimlere negatif bir yaklaşım var bunun önüne geçilmeli.

‘Bilim Kurulu geliştirilmeli’

Veteriner hekimlerin başarısının ardından Veteriner Hekimler Derneği bir açıklama yaptı. İnsanları enfekte ettiği bilinen 1415 mikrobun yüzde 61’inin hayvanlardan geldiği kaydedilen açıklamada, şunlara dikkat çekildi: “Son 50 yılda ortaya çıkan AIDS, KKKA, Batı Nil Virüsü salgını, Kuş Gribi, Domuz Gribi, SARS, MERS ve en son COVİD-19 pandemisi direkt hayvan kaynaklı salgınlardır. Özellikle insanların beslenmesinde önemli protein kaynağı olan hayvanlar dönem dönem şarbon, veba, influenza gibi salgınlara maruz kalmakta gıda kaynaklarımız olumsuz etkilenmekte. Sağlıklı insan için sağlıklı gıda ve sağlıklı çevre olmazsa olmaz koşullardır.” Açıklamada Sağlık Bakanlığı’nın oluşturduğu Bilim Kurulu’nun görevini layığıyla yerine getirmeye çalıştığı vurgulanarak, “Türk Veteriner Hekimleri salgın sonrası bu bilim kurulunun daha da geliştirilerek, Tek Sağlık Konseptine uygun bir yapılanma içine girmesini temenni etmekteyiz” denildi.

‘Biz de sağlık çalışanıyız’

Sosyal medyadan veteriner hekimlerle ilgili mesaj yağdı:

- İnsan, hayvan, çevre sağlığı yoktur tek sağlık vardır! Tüm dünyada veteriner hekimler, toplum sağlığı hizmetlerinin vazgeçilmez bileşenidir.

- Veteriner hekimlerin insanlık için ne kadar önemli bir rol üstlendiklerini görmezden gelenlere ders niteliğinde bir başarı bu. Umarım veteriner fakültesi enflasyonunu düşüren ve eğitim kalitesini yükselten tedbirler alınmasına vesile olur.

- Veteriner hekimler, Sağlık Bakanlığı’nda çalışmalı. Halk sağlığının olmazsa olmaz unsuru veteriner hekimlerdir ve sağlık çalışanlarından ayrı tutulamaz.