Hece Ölçüsü Nedir? Şiirde Hece Ölçüsü Nasıl Bulunur?
11.06.2021 - 02:48 | Son Güncellenme:
Şiirlerde karşımıza çıkan hece ölçüsü, Türk şiirinde milli ölçü olarak geçer. Özellikleriyle Türkçenin fonetik yapısına uygun olan hece ölçüsünün ne olduğu ve nasıl hesaplandığı pek çok kişi tarafından merak edilir. Sizler için hece ölçüsü nedir ve şiirde hece ölçüsü nasıl bulunur detayları ile derledik.
Halk ozanları, önceden hece ölçüsünü "parmak hesabı" olarak tanımlarlardı. Hecelerdeki incelik, kalınlık, kısalık, uzunluk gibi farkların gözetilmediği hece ölçüsü, Türkçenin ses yapısına uygundur.
Hece Ölçüsü Nedir?
Hece ölçüsü, Türkçe yazılmış en eski şiirlerde bile karşımıza çıkan bir kavramdır. İslamiyet öncesi Türk edebiyatı ve bunun devamı Halk edebiyatında da hece ölçüsü yaygın olarak kullanılırdı. İslamiyet’ten sonra Divan edebiyatında aruz ölçüsü kullanılmaya başlandı, Halk edebiyatı ise hece ölçüsünü kullanmaya devam etti. Şiir dizelerindeki hece sayısı eşitliği hece ölçüsü olarak tanımlanır. Buna göre, şiirin ilk dizesinde kaç hece varsa diğer dizelerde de aynı sayıda hece bulunur. Hece ölçüsüne dahil olan bütün heceler eşittir.
Şiirde Hece Ölçüsü Nasıl Bulunur?
Hece ölçüsü iki temel özelliğe sahiptir. Bunlar; hece sayısı ve duraktır. Buna göre; hece ölçüsü kullanılarak yazılan bir şiirde, bütün dizeler eşit sayıda heceden oluşur ve şiirdeki ahengi tamamlamak için belirli yerler durak adı verilen noktalara ayrılır. Hece ölçüsü ikili, üçlü, beşli, altılı gibi farklı duraklardan oluşabilir. Yani hece ölçüsüyle şiir yazarken sadece hece sayısının aynı olması yetmez, aynı zamanda durak noktalarının da iyi belirlenmesi gerekir.
Örneğin; aşağıdaki dizelerde 4+3 lük hece ölçüsü ve durak kullanılır. Şiirde durak noktalarına dikkat edilmezse, okumada ahenk yakalanamaz, bu nedenle duraklar hece sayısı kadar önemlidir.
Mani benim ezberim,
Kan ağlıyor gözlerim.
Ben o yârin yolunu,
Ölene dek gözlerim.
