Son dakika: Türkiye'den kaçırılan 5 bin yıllık kadın heykeli 14,5 milyon dolara satıldı

Türkiye'nin iadesi için hukuki çalışmalar başlattığı Anadolu'dan kaçırılan Guennol Yıldız Avcısı adlı tarihi eser, Christie's Müzaye Evi'nin Rockefeller Center'daki New York merkezinde düzenlenen açık artırmada satışa sunuldu. Christie's'in "Müstesna Satış" (The Exceptional Sale) 2017 açık artırmasında satışa sunulan Guennol Yıldız Avcısı, 12 milyon 500 bin dolarlık "çekiç fiyatı"yla tüm masraflar dahil toplam 14 milyon 471 bin 500 dolara alıcı buldu.

Türkiye'nin eserin satışı ile ilgili ihtiyati tedbir başvurusu
Christie's Müzayede Evi Küresel Başkanı Jussi Pylkkanen'in yönettiği açık artırmanın başında Pylkkanen, Türkiye'nin ABD mahkemesine eserin satışıyla ilgili ihtiyati tedbir aldırma başvurusunda bulunduğunu bildirdi. Pylkkanen, dava nedeniyle eseri satın alacak kişiden 60 gün süresince para alınmayacağını ve eserin alıcıya bu süreden önce teslim edilmeyeceğini kaydetti. 2 milyon dolardan başlatılan Guennol Yıldız Avcısı'nın açık artırması, yaklaşık 25 dakika sürerken, günün en uzun süren satışı olarak gerçekleşti. Eser 3 kişi tarafından kıyasıya yapılan arttırımda, telefonla bağlanan ve ismi açıklanmayan bir koleksiyoner tarafından satın aldı.
Christie's Müzayede Evi Sözcüsü AA muhabirine yaptığı açıklamada, 27 Nisan'da Türkiye tarafından eserin satışının durdurulması için yapılan ihtiyati tedbir kararı aldırma girişiminin ABD Bölge Hakimi Alison Nathan tarafından reddedildiği için açık artırmanın gerçekleştirildiğini bildirdi.
Adını ilk sahibi Gallerli Guennol ailesinden alan eser, New Yorklu özel bir koleksiyoner tarafından müzayedeye kondu. Daha önce 1966-1993 yılları arasında Guennol Koleksiyonu'ndan ödünç olarak alınan eser ilk defa New York Metropolitan Sanat Müzesi sergilenmişti. Eser, daha sonra aynı müzede 8 Mayıs-17 Ağustos tarihleri arasında "Millattan Önce 3. Milenyum'da İlk Şehirlerin Sanatı" sergisinde de gösterilirken, Avrupa ve ABD'de bir çok müzede de sergilenmişti.

"200 yıldır devam eden büyük bir soygunun bir parçası"
Arkeoloji Literatüründe "Kilya Tipi" idoller grubuna giren ve Geç Kalkolitik-Erken Tunç Çağı başlarına ait olan geometrik formlu mermer kadın heykeli, Çanakkale ili Kilya Koyu'nda bulunmuştu.
Bu arada, Kültür ve Turizm Bakanı Nabi Avcı da dün yaptığı açıklamada, müzayedede satışa sunulan eserin, "200 yıldır devam eden büyük bir soygunun bir parçası" olduğunu ve derhal Washington'daki Kültür ve Turizm Bakanlığı Müşavirliği, Büyükelçilik ve New York Başkonsolosluğu üzerinden hukuki girişimde bulunduklarını bildirmişti.
Yasadışı olarak yerlerinden edilmiş kültür varlıkların korunması ve bunların ait oldukları ülkelere iadesini teşvike ilişkin uluslararası mevzuatın çatısını, 1970 tarihli "Kültür Varlıklarının Kanunsuz İthal, İhraç ve Mülkiyet Transferinin Önlenmesi ve Yasaklanması İçin Alınacak Tedbirlerle İlgili UNESCO Sözleşmesi" oluştururken, sözleşmenin ülkelerde hukuki bir ceza soruşturmasının yürütülmesini sağlayan bir yaptırım gücü bulunmuyor.

Türkler açık artırmayı protesto etti
Müzayede evinin önünde toplanan bir grup Türk, Türkiye'ye ait eserin satışını protesto etti. Burada bir basın bildirisi okuyan Türkler, eserin kaynağı olan ülkeye teslim edilmesini istediler. Protestocular ayrıca, "Tarihi eserler insanlığın ortak hazinesidir" ve "Christie's Türk eserine çifte standart uygulama" gibi ifadeler içeren pankartlar açtı. Protestoda söz alan MUSİAD ABD Başkanı Mustafa Tuncer burada yaptığı açıklamada şunları kaydetti: "Türkiye'den, Anadolu'dan çalınarak, kaçırılarak, Anadolu'ya ait olan tarihi eserlerin haraç mezat açık artırmalarda, burada New York'ta, Christie's müzayede salonunda satılmasını protesto etmek için toplanmış bulunmaktayız. ABD'de yaşayan Türk Amerikalılar olarak bu tarihi eserlerin tekrardan ait oldukları Anadolu'ya kazandırılması gerektiğini düşünüyoruz. Bu anlamda hırsızlık sonucu Anadolu'dan kaçırılan bu tarihi eserlerin tekrardan Anadolu'ya ait oldukları yere dönmesini istiyoruz. Bunu protesto etmek için buradayız."

Tarihi eser kaçakçılığı için New York Times'a "açık mektup"
Öte yandan Kültür ve Turizm Bakanlığınca, Türkiye'den yurt dışına kaçırılan Kilia tipi idolünün satışı nedeniyle New York Times gazetesinde tam sayfa açık mektup yayınlatarak, tarihi eser kaçakçılığına dikkat çekildi. New York Times'ın bugünkü sayısında tam sayfa olarak yer alan mektupta, Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığının, kayıp eserlerin Anadolu'daki köklerine dönmesine yardımcı olan kurum ve kuruluşlara minnettarlığını sunduğu ifade edildi.
Mektupta, Orfeus Mozaiği'nin son dönemde Türkiye'ye iadesine yönelik Dallas Sanat Müzesi'ne, "Yorgun Herakles" heykelinin de 2011'deki iadesine ilişkin Boston Güzel Sanatlar Müzesi'ne özel olarak, mermer parçaları, antik sikkeler, mermer yazıtlar, amforalar, yazılı kanunlar ile Roma dönemine ait bir at koşum takımı da dahil olmak üzere toplam 4 bin 272 adet kültürel mirasın iadesi için tüm özel koleksiyonculara, müzayede evlerine ve üniversitelere teşekkür edildi.

İadelerdeki iyi niyetin, arkeolojik kayıtların korunması konusunda ülkelerin ve kültürel toplulukların bir arada çalışabileceğini gösterdiğine işaret edilen açık mektupta, şu ifadelere yer verildi: "Kültürel varlıkların ticareti ve satışı, UNESCO'nun 1970 tarihli evrensel 'Kültür Varlıkların Yasadışı İthal, İhraç ve Mülkiyet Transferinin Önlenmesi ve Yasaklanması Sözleşmesi' ve Türkiye'nin yer altında veya yeni bulunan sanat eserlerinin ihracını yasaklayan 1884 tarihli ulusal 'Antik Yapılar' mevzuatı gibi uluslararası ve ulusal mevzuatlarla düzenlenmektedir.
Kültürel iş birliği ruhu ile bu tür tarihi eserlerin arkeolojik içeriğinin keşfedilmesi için sanat toplulukları ile süregelen iş birliğini sahiplenmekte ve bu tür eserlerin atalarından kalan yerlere dönmesi bağlamında Anadolu'nun antik eserlerinin hali hazırdaki ve gelecekteki koruyucularının Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı ile benzer çalışmalar yapacağına ilişkin iyi niyetimizi korumaktayız."
Yapılan incelemelerde Kilia tipi idolün Türkiye kökenli olduğu, Manisa Müzesinde benzer örneklerinin yer aldığı ve eserin yasa dışı yollarla yurt dışına çıkarılmış olduğu ihtimalinin yüksek olduğunun tespit edilmesi üzerine, müzayede evi ile iletişime geçilmişti. Müzayede evinin, Bakanlığın eserin satıştan çekilmesine ve Türkiye'ye iade edilmesine yönelik talebine olumsuz yanıt vermesi üzerine hukuki süreç başlatılmıştı. Mahkeme, kısa bir süre önce aldığı kararda, eserin müzayedenin bir parçası olarak kalmasına ancak açık arttırmada en yüksek fiyatı veren kişinin 60 gün süresince bu eseri beklemek zorunda olacağına hükmetti.