Nükleer masa kuruluyor mu?

ABD yönetimi, 2015’teki nükleer anlaşma koşullarına dönmesi durumunda İran’la yeniden masaya oturmaya hazırlanıyor. 20 Ocak’ta göreve gelen Joe Biden yönetimi, İran’la nükleer anlaşmaya  yeniden dönülmesi konusunda somut adımlarını atmaya başladı. ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken’ın “İran’ın nükleer anlaşma (JCPOA) kapsamındaki taahhütlerini tam olarak yerine getirmesi halinde ABD’nin aynısını yapacağı ve İran ile görüşmelere başlamaya hazır olduğunu” açıklamasının ardından Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Ned Price “ABD, İran’ın nükleer programıyla ilgili atılacak diplomatik adımları müzakere etmek amacıyla P5+1 ülkeleri ile İran’ın yer alacağı bir toplantıya ilişkin Avrupa Birliği Yüksek Temsilcisinden gelecek daveti kabul edecektir” ifadesini kullandı. Bununla birlikte ABD’nin sırf anlaşmaya dönmüş olmak için ‘taviz vermeyeceği’ ifade ediliyor.

Çalışma sürüyor

Önceki gün ABD Dışişleri Bakanı Blinken, Fransa Dışişleri Bakanı Jean-Yves Le Drian, İngiltere Dışişleri Bakanı Dominic Raab ve Almanya Dışişleri Bakanı Heiko Maas ile İran konusunda bir videokonferans gerçekleştirmişti. Toplantının ardından yapılan ortak yazılı açıklamada, İran’ın JCPOA kapsamındaki taahhütlerini tam olarak yerine getirmesi gerektiği vurgulanmı

AB sözcülerinden Peter Stano da, AB’nin nükleer anlaşmanın taraflarıyla ABD’nin de katılacağı gayriresmi toplantı düzenlemek istediğini hatırlatarak, “Bu toplantının yapılması muhtemel ama henüz bir tarih belirlenmedi. Şu anda istişareler ve çalışmalar devam ediyor. Henüz kimseye davet gönderilmedi” diye konuştu.

‘Önce yaptırımlar’

Ancak açıklamalara İran’dan gelen yanıt çok sıcak olmadı. İran Dışişleri Bakanı Muhammed Cevad Zarif, ABD’nin önce yaptırımları kaldırması gerektiğini söyledi. Zarif, Twitter hesabından yaptığı açıklamada, “Yaptırımlar kaldırıldığında, bütün ‘telafi önlemlerinden’ derhal geri adım atacaklarını” belirtti. İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Said Hatibzade de, yaptırımlar kaldırılmadan nükleer anlaşma konusunda ABD ile 5+1 düzeyindeki toplantılara katılmayacaklarını bildirdi. Hatibzade ayrıca, “ABD nükleer anlaşmadan çekildiği için 5+1 yoktur. Şu anda yalnızca İran ile 4+1 var.” ifadelerini kullandı.

Öte yandan İsrail de anlaşmaya dönülme ihtimalinden rahatsız. İsrail’in İran’ın nükleer silahlara sahip olmasını engellemekte kararlı olduğu ve nükleer anlaşmaya ilişkin görüşünün değişmediğine vurgu yapılan açıklamada, “İsrail, eski anlaşmaya geri dönmenin İran’ın nükleer cephaneliğine giden yolunu açacağına inanıyor. İsrail bu konuda ABD ile yakın temas halindedir” ifadelerine yer verildi.

Nükleer anlaşma neyi kapsıyor?

Ortak Kapsamlı Eylem Planı, İran’ın nükleer faaliyetlerinin denetlenmesi ve düzenlenmesi, bunun karşılığında yaptırımların kaldırılması amacıyla BMGK daimi üyeleri ABD, İngiltere, Fransa, Rusya ve Çin’in yanı sıra Almanya ve AB ile İran arasında 2015’te imzalanmıştı. Donald Trump 2018’de ABD’yi anlaşmadan çekmiş ve İran’a yeniden yaptırım uygulamaya başlamıştı. İran da 2020’de tüm taahhütleri askıya aldığını açıklamıştı. Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu son raporunda, İran’ın izin verilen zenginleştirilmiş uranyum miktarının 12 katını depoladığı belirtiliyordu.