Belediyelerin borç tartışması bitmiyor!

Geçen hafta sosyal güvenlik borçları tartışması ile kapanan gündem, yeni haftaya belediyelerin vergi borçları ile başladı. “Vergi yüzsüzleri” listesine ilişkin tebliğin Resmî Gazete’de yayımlanmasını takiben, Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB) internet sitesinde listeler açıklandı. Ancak, bu listelere şu an erişim yok; linkler kaldırılmış durumda. Neyse ki, açıklandıkları dönemde aldığım notlar elimde. 50 milyon ile 433 milyon lira arasında olan not aldığım 26 belediye var.

Mali disiplin yok!

Listeye baktığımda, belediyelerin mali durumu karşısında şaşkın ve endişeli kaldığımı belirtmeliyim. Bu rakamlar, sıradan bir borç yükünü değil, belediyelerin ciddi bir mali disiplin sorunu yaşadığını gösteriyor. Aslında liste çok uzun. Tek tek saymayacağım ama çok küçük bir ilçe belediyesinin bile öyle büyük borçları var ki, görünce şaşkınlıkla bakakaldım; büyükşehir belediyesinden daha fazla olan var. Şimdiye kadar hiç kimse bu borçları istemediği için, belediye başkanları da bu borçları hep halının altına süpürmüş. Belediyelerin, hem SGK’ye hem de vergi dairesine yüksek miktarlarda borçlanması, bu yüklerin artık taşınamayacak seviyelere ulaştığını gösteriyor. Belediye yöneticileri, borçlanma yöntemlerini ve mali disiplin eksikliğini çözmesi gerekiyor. Bu sürecin sonuçları, vatandaşın hizmet alma hakkını tehdit ediyor.

Gelirler yetersiz

Peki, belediye borçları neden bu kadar yüksek? Belediyelerin vergi borçları, bütçe yönetimi ve mali disiplindeki sorunların bir sonucu. Birçok belediye, yerel vergilerden elde ettikleri gelirlerin yetersizliği nedeniyle merkezi idareden gelen paylara bağlı durumda. Ancak bu paylar çoğu zaman yeterli olmuyor ve belediyeler borçlanmaya yöneliyor. Uzun vadeli mali planlama eksik olduğunda, projelerin finansmanı için borç almak kaçınılmaz oluyor. Bu da hem SGK hem de vergi borçlarının birikmesine yol açıyor. Gelirlerin yetersizliği, belediyelerin genellikle popülist projelere yönelmesini de tetikliyor. Kısa vadede şov niteliği taşıyan ama uzun vadede ciddi maliyetler doğurabilecek projeler, bu borçluluk yapısının daha da derinleşmesine neden oluyor. Örneğin, yeni bir yol ya da park çalışması yapılıyor, ancak bu alanların bakımı ya da sürekliliği için yeterli kaynağın ayrılamaması, bir süre sonra bu projelerin sönüp gitmesine yol açıyor.

Denetim eksik!

Belediyelerin mali yapısı üzerinde yeterince sıkı bir denetim olmadığı için bu borçlar uzun yıllar boyunca birikebiliyor. Belediyelerin mali durumunun bu derece vahim olması, şeffaflığın önemini bir kez daha gözler önüne seriyor. Özellikle Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ile Gelir İdaresi Başkanlığı’nın bu konuda daha aktif bir rol üstlenmesi gerekiyor. Belediyelerin borç yükünü açıklamaları, vatandaşın bu konuda bilinçlenmesini sağlayacak ve yerel yönetimlere olan güveni artıracaktır. Bunun yanında, borçların ödenmesi için atılacak somut adımların da kamuoyuna açıklık getirilmesi şart.

Ayrıca, bağımsız denetim kuruluşlarının belediyelerin mali yapılarını düzenli olarak denetlemesi, bu konuda daha şeffaf bir tablo ortaya koyabilir. Borçların hangi alanlarda kullanıldığı, hangi projelere yönelik olduğu ya da bu projelerin etkinliği gibi soruların yanıt bulması, vatandaşın güven duygusunu pek çok açıdan destekleyecektir.

Yapılandırma şart

Borç batağındaki belediyeler, sadece kendi mali yapılarını değil, aynı zamanda vatandaşın hizmet alma hakkını da tehdit ediyor. Şeffaf bir mali disiplin ve denetim mekanizması ile bu tablonun düzeltilmesi mümkün. Gelirlerin artırılması için yerel vergi oranlarının gözden geçirilmesi, yeni gelir kaynaklarının yaratılması önemli. Bunun yanında, belediyelerin uzun vadeli mali planlama yapmalarını sağlayacak eğitimler verilmesi ve kapasite geliştirme programlarının uygulanması gerekiyor. Borçların ödenmesi için yapılandırma programlarının devreye sokulması şart. Aksi takdirde, “vergi yüzsüzleri” listesi daha uzun yıllar kamuoyunu meşgul etmeye devam edecek gibi görünüyor.

Sağlıcakla kalın...